MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI
4
Nəticə . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Uyğun olmayan və qanunsuz intizam icraatlarının tətbiqi . . . . . . . . . . . . . 37
İntizam icraatında prosessual ədalət . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
V FƏSİL: NƏTICƏ VƏ TÖVSIYYƏLƏR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
Tövsiyyələr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Vəkillərə qarşı təzyiqlər . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Vəkillər Kollegiyasının müstəqilliyi və rolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Vəkillik peşəsinə başlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
İntizam icraatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI 5
GİRİŞ
Bu he sa bat, Bey nəl xalq Hü quq şü nas lar Ko mis si ya sı nın 2016-cı ilin iyun ay ın da
hə yata ke çir di yi mis si ya nın nə ti cə ləri ni özün də eh ti va et mək lə, mil li qa nun ver-
ci li yə və mis si ya müd dətin də və kil lər lə gö rüş lər dən əldə et di yi mə lu mat lara
əsas lan araq, Azər bay can da və kil lərin və və kil lik pe şə si nin və zi yyəti və müs tə-
qil liyi ni təh lil edir. He sa bat, və kil liyin ins ti tu si o nal müs tə qil liyi, həm çi nin Və kil lər
Kol le gi ya sı nın ida rə çi lik sis temi, ey ni za man da, ayrı-ayrı və kil lərin öz pe şə ləri ni
hə yata ke çir mə və öz müş tə ri ləri nin in san hü quq ları nın qo ru ya bil mə im kan ları
kimi bir sıra mə sə lə ləri əhatə edir. Sözü ge dən mə sə lə lər Azər bay canın bey nəl-
xalq in san hü quq ları sa hə sin dəki öh də lik ləri və hü quq şü nas ların müs tə qil liyi
sa hə sin də bey nəl xalq stan dard lar nə zə rə alın araq araş dı rıl mış dır.
Azərbaycanda Vəkilliyin İnkişafı
Və kil lər Kollegiyası Azərbaycanda vəkilliyin ilk idarəedici institutu olub, əsası
1922-ci ildə So vet lər İt ti faqı vaxtın da qo yu lub
1
. Kol le gi ya nın mü a sir ta rixi isə
1980-ci il Azər bay can SSR
Və kil ləri haq qın da Əsas na mə nin fə a liy yətə baş-
la ma sı döv rünə tə sa düf edir
2
. 1991-ci ildə, So vet İt ti faqı nın da ğıl ma sın dan
son ra 1999-cu il və kil lik lə bağ lı yeni qa nun veri ci liyin qə bulu na qə dər, di gər
MDB öl kə lərin də ol duğu kimi, və kil lik lə bağ lı ida rə çi liyi hə yata ke çirən va hid
bir orqan möv cud de yil di
3
. 1999-cu ilə kimi, və kil lər fər di qay da da Əd liy yə
Na zir liyin dən alı nan li sen zi ya ilə, və ya hü quq şir kət ləri nin nəz din də fə a liy yət
gös tə rir di.
1999-cu il ye ni Və kil lər və Və kil lik Fə a liy yəti Haq qın da Qa nu nun qə bulun dan
son ra, hü quq mü da fiə çi ləri yal nız Və kil lər Kol le gi ya sı na üzv ol maq la və kil sta-
tusu nu əl də edə və Qa nu nun nə zər də tut duğu im kan lar çə ri və sin də fə a liy yət
gös tə rə bi lər di lər
4
. Qanuna əsa sən, Azər bay can Res pub li ka sın da "və kil lik, hü-
quq mü da fiə fə a liy yəti ni pe şə kar ca sı na hə yata ke çir mə li olan müs tə qil hü quqi
tə sisat dır”
5
. 1999-cu il Və kil lər haq qın da Qa nuna görə, Və kil lər Kol le gi ya sı gə-
lə cək və kil lər üçün ix ti sas im ta han ları nın apa rıl ma sı, dav ra nış qay da ları nın mü-
əy yən ləş di ril məsi və in ti zam təd bir ləri nin hə yata ke çi ril mə si də da xil ol maq la
bir sı ra va cib funk si ya ları hə yata ke çi rir.
Və kil lik pe şə si özü nü ida rə et mə və müs təqil fə a liy yət ta rixinə ma lik ol ma dığı
üçün, ye ni qa nun qə bul edil dik dən son ra da müs tə qil bir güc ya rat ma ilə bağ lı
bir sıra çə tin lik lər lə qar şı laş mış dır, və hələ də bu sa hə də möv cud olan ins ti tu si-
o nal zə if ik lər nə ti cə sin də üzv ləri nin pe şəkar fə a liy yəti nə qar şı edi lən öz başı na
mü da xi lə lərə qar şı lay iqin cə mü da fiə oluna bil mə mək dən əziy yət çə kir.
1
Azər bay can: Məhkəmələrdə İfadə Azadlığı, aprel 2014, Beynəlxalq Vəkillər Assosiasiyasının İn san Hü-
quq ları İns ti tutu http://www.ibanet.org/Article/Detail.aspx?ArticleUid=e1192b49-6a7c-410d-a833-
a17f5fd4bcbb .
2
Azərbaycan Vəkillər Kollegiyasının İnternet səhifəsi, http://www.azerbaijans.com/content_1801_
en.html .
3
BHK-nın Hesabatı,
Mərkəzi Asiyada Vəkilliyin Müstəqilliyi, http://icj2.wpengine.com/wp-content/
uploads/2013/09/Independence-of-the-Legal-Profession-in-CA-Eng.pdf;
Rusiya
Fe de ra si ya-
sın da Daha Güclü Vəkilliyə Doğru, http://www.icj.org/wp-content/uploads/2015/11/Russia-
Towards-a-Stronger-Legal-Profession-Publication-2015-Eng.pdf .
4
Və kil lər Kol le gi ya sı nın üzvü olan və kil lər və Kol le gi ya nın üzvü ol ma yan, la kin hü quqi xid mət gös tə rən
di gər hü quq şü nas lar ara sın da fərq qo yul ma lı dır. Hü quq şü nas lar di gər şəxs lər kimi, Azər bay canın bir
çox məh kə mə lərin də nü ma yən də kimi çı xış edə bi lər lər.
5
Azərbaycan Respublikası Vəkillər və Vəkillik Fəaliyyəti haqqında Qanun, 28 dekabr 1999, № 783-IQ,
maddə 1.