Müdafiə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu
Yüklə 2,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haşiyə 7.4. Hərbi Təhcizat Üzərində Parlament Nəzarəti
- Haşıyə 7.5. Alqı-Satqı Fəaliyyəti Zamanı Səlahiyyətlərin Bölünməsi və Maraqlı Tərəfl ər
96 Hərbi Təhcizat qərarın Parlament tərəfi ndən müzakirə edilib bəyənilməsini gözləməlidir. Haşiyə 7.4. Hərbi Təhcizat Üzərində Parlament Nəzarəti Hollandiyada hərbi təhcizat üzərində ciddi Parlament nəzarətinin uzun tarixi ənənəsi və praktikası mövcuddur. Prinsipcə, bütün 25 milyon Euro məbləği aşan hərbi texnika və silah alışı qərarları parlament tərəfi ndən qəbul edilməlidir. Bunun üçün “alqı-satqı proseduru” adlı xüsusi mexanizm mövcuddur. Hökümət (həqiqətdə,Müdafi ə məsələləri üzrə Dövlət Katibidir və onun səlahiyyətlərinə hərbi mülkiyyət də daxildir) A,B,C və ya D-dən ibarət dörd kateqoriyadan birini seçib, silah alqı- satqı dövrünün mərhələsindən asılı olaraq, parlamentə məktub göndərir. Detallara getməyərək, müxtəlif mərhələlər adətən, yeni silah sisteminə tələbdən başlayaraq (və ya indiki sistemi əvəz edən) yeni X sistemini Y istehsalçısından almağa qədər uzanan konkret təklif də ola bilir. Parlamentin silah alma prosesinin istənilən mərhələsinə təsir etmə imkanı vardır. Beləliklə, əgər hökümət hər hansı silahların əvəz edilməsi və ya yenilərinin alınmasına ehtiyac olduğunu şərtləndirirsə (və ya yeni sistemlərin alınması ideyasını verirsə) parlament ona qarşı çıxa bilər və ya qərara düzəliş edə bilər.Son alış qərarına (“irəli”) qarşı da çıxıla bilər və ya düzəliş edilə bilər, baxmayaraq ki, bu cür hallar praktikada az hallarda olur. Çox zaman bütöv alış prosesi boyu, parlament, hökümətin niyyətlərinə, bu dörd hərf-A,B,C və D- vasitəsilə prosesin mərhələsindən asılı olaraq təsir edir və bütün bu mərhələlər parlamentdə müzakirə olunur. 100 milyon Euro-dan çox olan böyük layihələr üçün xüsusi prosedur müəyyən edilmişdir (“Böyük Layihələr”) və bu prosedur parlamentə daha ətrafl ı və tez-tez hesabat verməyi nəzərdə tutur. Bunun üçün tipik nümunə kimi, Hollandiya hökümətinin Amerikanın F-16 təyyarələrinin varisi olan (Joint Strike Fighter) qırıcı təyyarələrin düzəldilməsi mərhələsinə cəlb olunmasıdır. Air Mobile Brigade kimi başqa böyük layihələr də olmuşdur. Ümumiyyətlə, indiki halda Hollandiyada parlament nəzarətini kafi hesab etmək olar. Lakin orada da layihələrin dəyərinin sərhədləri ilə bağlı və bəzən də daha çox texniki xarakter daşıyan məsələlərin parlament tərəfi ndın ətrafl ı yoxlanmasının məqsədəuyğunluğu ilə bağlı müzakirələr gedir. Bu kontekstdə, hökümətin verdiyi məlumatların etibarlılığı və müstəqilliyi haqda və müstəqil müdafi ə xarakterli tədqiqat institutlarının “əks-dəlillərinin” vasitəsilə qiymətləndirmələrin aparılmasının məqsədə uyğunluğu haqda suallar ortaya çıxır. Nəhayət, sənaye və lobbiçilərin rolu və onların parlament müdafi ə komissiyasının üzvləri ilə əlaqələri də çox vaxt müzakirə olunur. Lakin, indiyə kimi heç bir böyük hadisə baş verməyib. 97 Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu Mənbə: Jan Hoekema, former Member of Parliament, the Netherlands, 2002, as quoted in Hans Born, et al., Parliamentary Oversight of the Security Sector (2007), 174. Haşıyə 7.5. Alqı-Satqı Fəaliyyəti Zamanı Səlahiyyətlərin Bölünməsi və Maraqlı Tərəfl ər Hərbi texnika və silah alqı-satqısına dörd böyük kateqoriyalı adamlar- və ya maraqlı tərəfl ər -cəlb olunur. Birinci kateqoriyaya, tələbatlar əsasında alınacaq avadanlıq və ya xidmətlər barədə qərar verən adamlar daxildir. Səmərəli tələbatlar müəyyən etmək bir anlığa başa gəlmir, tələbatların müəyyənləşdirilməsi zaman və araşdırma tələb edir və bütün bunların nəticəsində tələb aydınlaşır və ətrafl ı olaraq işlənib hazırlanır. Məsələn, potensial düşmən tankını məhv etmək imkanları əldə etmək üçün müəyyən olunan ilkin böyük tələblər, başqa mümkün alternativ variantlar ətrafl ı öyrəniləndən sonra, daşına bilən anti-tank raket sistemi üzərində dayanıla bilər. Sonra uyğun qərar qəbul edilir və onun əsasında ətrafl ı texniki tapşırıq hazırlanır və ora bu sistemdən istənilən bütün tələblər daxil edilir. Analitik iş getdiyi zaman, yəni konkret avadanlıq və xidmətlərlə bağlı dəqiqləşdirmələrin davam etdiyi və tələblərin formalaşdığı zaman, bu işlərlə sadəcə bir idarənin məşğul olması mütləq deyil və bu işlər araşdırma dərinləşdikcə başqa qrupa da verilə bilər. Yəni bu cür iş ardıcıl olaraq, layihənin müxtəlif mərhələlərində çalışan qruplara verilir. Lakin, bu işlərin kimlərə tapşırılmasından asılı olmayaraq, bu prosesin əsas iştirakçısı istifadəçidir, yəni silahlı qüvvələrin nümayəndəsidir. Bilavasitə hansı avadanlıq və xidməti əldə etmək üçün, bu məsələni daha ətrafl ı öyrənməli və sonucda bu avadanlığı kimlər istismar edəcəksə və ya onun xidmətlərindən istifadə edəcəklərsə, onların da arzularına uyğun hərəkət edilməlidir. Şübhəsiz, istifadəçinin hərbi sistemlərin praktikada necə işləməsi haqda ekspert biliyi mövcuddur və ona görə də, o hansı hərbi imkanların konkret ortaya qoyulmuş hərbi məsələləri həll etməyə qadir olduğunu yaxşı bilir. Lakin irəlidə göründüyü kimi bu arqumentlər heç də istifadəçinin ordunun imkanlarını təmin etməli olan avadanlığın seçilməsinə qərar verən və ya bütöv silah alışı prosesini idarə edən birinci şəxs olduğunu deməyə imkan vermir. İstifadəçilər-yəni, silahlı qüvvələr- tələblər ortaya qoyilduğu ilkin mərhələdə əsas rol oynayırlar, sonrakı mərhələlər isə alqı-satqı yapan mütəxəssislər tərəfi ndən daha yaxşı idarə olunur. Bu deyilənlər maraqlı tərəfl ərin ikinci kateqoriyasını formalaşdırır. Yüklə 2,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|