Müdafiə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu
Yüklə 2,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Könüllü Təlimatlar Dövlət Qulluqçuları üçün Davranış Kodeksi
227 Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu İş onda idi ki, problemin təsirli həlli üçün hökumətdə sadəcə nə vaxt, nə də imkan yox idi, buna görə də ictimaiyyət nümayəndələrinə hökumət adından hərəkət etmək ixtiyarının verilməsi (və bərpa edilən vəsaitlərdən onlara pay ayırılması) ilə cinayətkarlar üçün risk faktoru artırıldı, şəxsi entuziazm üçün geniş meydan açıldı və əks-təqdirdə dövlət üçün itirilmiş olan milyardlarla dollar vəsait sonucda bərpa edildi. Bu gün oxşar vəziyyətə düşmüş hökumətlər üçün bu nümunə cəlbedici ola bilər. Bu yanaşma zamanla təkmilləşdirildi və 1986-cı ildə Konqres onu «saxtalaşdırmalarla mübarizədə məhkəmə sübutlarının əldə edilməsinin əsas vasitələrindən biri» kimi müəyyən etdi. Belə qaydalar başqa federal aktlarda, məsələn, patent qanunvericiliyinin pozulmaları sahəsində də tətbiq edilir. ABŞ-ın Saxta İddialar haqqında Qanununa görə mülki cavabdehlik prinsipi saxta əməliyyatların baş verdiyi hallarda, hətta açıq-aşkar saxtakarlıq etmək niyyəti olmadıqda belə tətbiq edilir. Bu zaman məsuliyyət, qanun yalnız şüurlu şəkildə pozulduqda deyil, həmçinin məlumatın doğru və ya saxta olmasının yoxlanılması zamanı göstərilən səhlənkar və etinasız münasibətdən də doğur. Bu halda məhkəmə araşdırması cinayət deyil, mülki səciyyə daşıyır. Mülki işlərdə isə nisbətən aşağı standartlar tətbiq edildiyindən faktların mütləq şəkildə şübhəli olmaması tələbi qoyulmur. Cavabdehləri hər saxta iddiaya görə ən azı $5000 cərimə gözləyir, bundan əlavə onlar öz qeyri-qanuni hərəkətləri ilə dövlətə vurduğu ziyanın üçqatını ödəməlidirlər. “Qui tam” prosedurlarının başlanması üçün ayrı-ayrı fərdlər təşəbbüs göstərə bilər (onlar hökumətin hərəkətə başlamasını gözləməyə məcbur deyillər) və xəbərçilərin hər cür qisas hərəkətlərindən qorunması nəzərdə tutulub. Hökumət orqanlarına müvafi q sənədlərin surətləri göndərilir və Ədliyyə Nazirliyi 60 gün ərzində işə qarışmalı olub-olmadığı və sonrakı hərəkətlər üçün əsas məsuliyyəti öz üzərinə götürməli olub-olmadığı haqqında qərar qəbul etməlidir. Hətta Nazirlik işə qarışmaq haqqında qərar qəbul etsə belə ərizəçinin prosesdə bir tərəf kimi qalmaq hüququ var, başqa sözlə ərizəçini dinləmədən işə xitam verilə bilməz. Prosesin sonunda, uğurlu fərdi iddiaçı geri qaytarılan məbləğdən ya 10% (əgər məsuliyyəti hökumət öz üzərinə götürürsə), ya da 25% (əgər hökumət işə qarışmazsa) əldə edir.
228 Normativ-Hüquqi Bazalar Əsassız iddiaların qarşısını almaq üçün təminat da mövcuddur. Hökumət işə qarışaraq iddianı yoluna qoya və yaxud məhkəmədən onu rədd etməyi xahiş edə bilər. Əgər təşəbbüskarın qeyri-məhdud iştirakı cavabdehə təzyiq kimi qiymətləndirilərsə onun prosesdə iştirakını məhkəmə də məhdudlaşdıra bilər. Bundan başqa əgər iddia əsassız və ya sadəcə bezdirmək üçün qaldırılıbsa məhkəmə iddiaçıdan ağlabatan qanuni cərimələrin və məhkəmə xərclərinin ödənilməsini tələb edə bilər. Bəzi iddiaçıların milyon dollar mükafat aldığı olub və belə halların təbliği başqalarını da bu işə sövq edə bilər.
Mənbə: Pope, Confronting Corruption (2000), 280–81. Könüllü Təlimatlar Dövlət Qulluqçuları üçün Davranış Kodeksi Könüllü qəbul edilmiş davranış kodeksləri fərdi və kollektiv davranışa müəyyən dərəcədə təsir edə bilir. Onlar korrupsiyaya qarşı qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş məcburi potensial tədbirləri tamamlayırlar. Hərbi sahədə "əxlaq kodeksləri" və ya "davranış kodeksləri" hərbçilərin və hərbi sahədə başqa personalın spesifi k korporativ mədəniyyətinə əsaslanaraq tərtib edilib. Belə insanların böyük əksəriyyəti ölkə xeyrinə öz xidmətləriylə fəxr edirlər və öz təşkilatlarının şərəfi nin ləkələnməsini yolverilməz hesab edirlər. Belə mühitdə fərdi və ya kollektiv davranışın könüllü kodeksləri əhəmiyyətli dərəcədə qiymətli ola bilərlər. Dövlət qulluğu sahəsində fərdlər üçün əsas davranış tələbləri Korrupsiya- ya qarşı BMT Konvensiyasının 8-ci maddəsində qeyd olunur. Bundan başqa, həm BMT, həm də Avropa Şurası dövlət vəzifəli şəxslərin davranış kodeksləri modellərini qəbul ediblər. Həmin kodekslər dövlət məmurları üçün dürüstlü- yün ümumi prinsiplərini müəyyənləşdirir və maraqların toqquşması, məxfi informasiyanı yaymaq, hədiyyələr və qonaqpərvərliklə qəbul etmək kimi spe- sifi k məsələlərə toxunur. Dövlət vəzifəli şəxslərinin Beynəlxalq Davranış Kodeksi, dövlət məmuru vəzifəsini etimad mandatı almış bir məqam hesab edir və buna görə də, ölkənin demokratik qurumları vasitəsilə ifadə olunduğu kimi,vəzifəli dövlət rəsmi şəxslərinin öz ölkəsinin dövlət maraqlarına mütləq şəkildə sədaqətli olmasını gözləyir. 139
Daha sonra Kodeks vəzifəli dövlət məmurlarının öz vəzifə və funksiyalarını məharətlə, səmərəli və dürüst yerinə yetirəcəyini və cavabdeh olduqları ictimai vəsaitləri bacarıqla və ən səmərəli tərzdə idarə 139 International Code of Conduct for Public Offi cials, adopted by the UN General Assembly in resolution 51/59 (12 December 1996), www.un.org/documents/ga/res/51/a51r059.htm. 229 Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu edəcəklərini nəzərdə tutur. Maraqların toqquşması. Dövlət vəzifəsi tutan şəxs öz şəxsi maraqlarının vəzifə öhdəlikləri ilə münaqişəyə girməsinə imkan verməməlidir. Vəzifəli şəxsin şəxsi marağına onun şəxsən özü, ailəsi, yaxın qohumları, dostla- rı, vaxtilə və ya indi işgüzar və ya siyasi münasibətlərdə olduğu şəxslər və təşkilatlar üçün istənilən üstünlük daxildir. Bu cür mövcud, potensial və mümkün maraq toqquşmalarından qaçmaq məhz vəzifəli şəxsin birbaşa şəxsi məsuliyyətinə aid edilir. Dövlət vəzifəsi tutan şəxs, istər vəzifədə olduğu müddətdə, istərsə də vəzifədən azad olduqdan sonra, öz şəxsi maraqlarını təmin etmək məqsədilə vəzifə üstünlüklərindən heç vaxt qeyri-qanuni istifadə etməməlidir. 140
inzubati qaydaların icazə verdiyi və tələb etdiyi tərzdə tutduğu vəzifəyə mü- vafi q öz şəxsi, həmçinin arvadının/ərinin və mümkün olarsa öhdəsində olan şəxslərin şəxsi əmlakı və maliyyə durumu haqqında məlumatları açıqlamaq və bu haqda bəyannamə vermək tələblərinə əməl etməlidirlər.
funksiya və vəzifələrini yerinə yetirmələrinə və ya qəbul edəcəkləri qərarlara təsir edə biləcək hər hansı hədiyyə və ya xidmətləri birbaşa və ya dolayısı ilə almaq imkanı aramamalıdırlar. Adətən rəsmi şəxslərə bəzi rəmzi hədiyyələr qəbul etməyə icazə verilir və il ərzində belə hədiyyələrin toplam pul dəyəri müəyyən həddi aşmır. Məxfi məlumat. Dövlət vəzifəli şəxs öz xidməti vəzifələrini yerinə yetirərkən əldə etdiyi istənilən məlumat və sənədlərlə müvafi q şəkildə, bütün zəruri məxfi liyin qorunmasını təmin etməklə davranmağa borcludur. Onun üçün bu məhdudiyyətlər o rəsmi vəzifədən uzaqlaşdıqdan sonra da qüvvədə qalır. Məxfi lik yalnız o halda pozula bilər ki, bunu milli qanunvericilik, vəzifə borclarının icrası və ya ədalət məhkəməsi qəti olaraq tələb etsin. Qeyd edilənlərə əlavə olaraq, dövlət vəzifəli şəxslərinin davranış kodeksləri digərləri ilə yanaşı çox vaxt aşağıdakı məsələləri aydınlaşdıran müddəaları da əks etdirir: • kodeksin, qanunun və ya inzibati prosedurların baş vermiş, hazırlanan və ya baş verə biləcək pozulması haqqında səlahiyyətli orqanlara məlumat verməli olduğu hallar; • gəlirlərin müntəzəm bəyan edilməsi tələbləri; • öz vəzifələri ilə bir araya sığmayan və onları lazımi şəkildə yerinə 140 Ibid. Həmçinin bax: Council of Europe, Codes of Conduct for Public Offi cials, Recommendation Rec(2000)10 and explanatory memorandum (Strasbourg: Council of Europe Publishing, January 2001). Yüklə 2,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|