MüƏllifdən II

Mirağa Cəfərquliyev 

Konvensiyada  həmçinin  ekstradisiyanın  məcburi  olması,  ondan 

imtinanın  halları,  o  cümlədən  veriləcək  şəxsin  həbsə  alınması  və  s. 

məsələlər öz təsbitini tapmışdır. Eyni zamanda. Konvensiyada cinayət 

təqibinin həyata keçirilmə qaydası müəyyən edilmişdir. 

MDB  çərçivəsində  mütəşəkkil  cinayətkarlığa  qarşı  mübarizə 

sahəsində  növbəti  addım  1993-cü  ilin  martında  MDB  Hökümət 

Başçılarının  Şurası  tərəfindən  "Mütəşəkkil  cinayətkarlığa  və  digər 

təhlükəli  cinayət  növlərinə  qarşı  mübarizədə  birgə  tədbirlər" 

proqramının  təsdiq  edilməsi  oldu.  Adı  çəkilən  proqramda  MDB 

dövlətlərinin əksə- riyytəində kriminogen vəziyyətin kəskin pisləşməsi 

qeyd olunur. 

Məhz  bu  vəziyyəti  nəzərə  alaraq  mütəşəkkil  cinayətkarlıq  və 

korrupsiya  ilə  mübarizədə  hüquqi  bazanın  yaradılması  və  effektiv 

tədbirlərin  qəbul  edilməsi  məqsədilə  adı  çəkilən  proqramda  MDB 

dövlətlərinin  qanunvericilik  orqanlarına  mütəşəkkil  cinayətkarlıqla 

mübarizə  haqqında,  dövlət  xidməti  haqqında,  silah  haqqında, 

operatv-axtanş  fəaliyyəti  haqqında  qanunlann  işlənməsi  və  yeni 

qanunların qəbul edilməsi təklif edilir. 

Bu  proqrama  uyğun  olaraq  mütəşəkkil  cinayətkarlıqla  mübarizə 

sferasında  əməkdaşlıq  məsələləri  üzrə  Beynəlxalq  Sazişin  işlənilməsi 

və  qəbul  edilməsi  əsas  məqsəd  kimi  qarşıya  qo

3

mlmuşdur.  MDB 

çərçivəsində bu sahədə atılan daha vacib məsələlərdən biri də 1993- cü 

ilin  sentyabrında  MDB  Dövlət  Başçıları  Şurasında  mütəşəkkil 

cinayətkarlıqla 

və 

digər 

təhlükəli 

cinayətlərlə 

mübarizədə 

əlaqələndirmə bürosunun yaradılması haqqında qərar qəbul edilmişdir. 

Bu  qərarın  qəbul  edilməsinə  səbəb  MDB  məkanında  mütəşəkkil 

cinayətkarılğın  artması  olmuşdur.  Göstərilən  qərarla  yanaşı  büro 

haqqında əsasnamə təsdiq edilmiş və orada büronun statusu, strukturu, 

ştatlan və digər təşkilati məsələlər öz əksini tapmışdır. 

MDB  çərçivəsində  mütəşəkkil  cinayətkarlığa  qarşı  mübarizədə 

atılan  əhəmiyyətli  addımlardan  biri  də  17  fevral  1994-cü  il  tarixdə 

Aşqa- batda "Daxili işlər nazirliklərinin xətti ilə əməkdaşlıq haqqında" 

Sazişin  imzalanması  olmuşdur.  Sazişdə  sorğuların  yazılı  forması 

nəzərdə  tutulur.  Sazişdə  qeyd  olunan  vacib  məsələlərdən  biri  də  bu 

sahədə  birgə  elmi  tədqiqatların  aparılmasını  göstərmək  olar.  Bu 

tədqiqatların  daha  effektiv  və  praktiki  cəhətdən  məhsuldar  və 

məqsədyönlü tətbiq olunması üçün bu tədqiqatlarda daxili işlər nazirliyi 

orqanlannm elmi 

---

XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR 

55İ3 

İşçiləri ilə  yanaşı, həmçinin prokurorluq sisteminin  və  hüquqşünashğı 

tədris  edən  ali  təhsil  müəssisələrinin  işçilərinin  də  iştirakı  vacib 

sayılmışdır.  Bu  tədqiqatlarda  əsasən  operativ-axtarış  və  istintaq 

fəaliyyətinə aid olan məsələlər öz müasir həllini tapmalıdır. Şübhəsiz ki, 

bu  kimi  məsələlərin  tədqiq  olunması  mütəşəkkil  cinayətkarlığa  qarşı 

effektiv mübarizəyə real imkan yaradacaq. 

MDB  dövlətləri  çərçivəsində  mütəşəkkil  cinayətkarlığa  qarşı 

mübarizədə  əməkdaşlığı  təkmilləşdirmək  üçün,  belə  desək,  daha 

effektiv  və  samballı  bir  formaya  gətirib  çıxarmaq  məqsədilə  dövlət 

başçılan  25  yanvar  2000-ci  il  tarixdə  2000-2003-cü  illər  ərzində 

"Cinayətkarlığa qarşı birgə mübarizə tədbirləri haqqında" dövlətlərarası 

proqramı  təsdiq  etmişlər.  Göstərilən  proqramda  MDB  dövlətlərində 

cinayətkarlığın inkişafı vəziyyəti proqnozlaşdırılır, kriminogen vəziyyət 

təhlil edilir, proqramda nəzərdə tutulan kompleks tədbirlər bu analizlərə 

əsaslanır. 

Azərbaycan  Respublikasının  MDB  çərçivəsində  mütəşəkkil 

cinayətkarlığa  qarşı  mübarizə  sferasında  fəaliyyəti  bizim  üçün  böyük 

əhəmiyyət kəsb edir və gələcəkdə də bu fəaliyyətin davam etdirilməsi 

zəruri bir həqiqətdir. 

Azərbaycan  Respublikasının  Daxili  İşlər  Nazirliyi  tərəfindən 

MDB-nin  digər  dövlətlərinin  daxili  işlər  nazirlikləri  ilə  sıx  əlaqə 

yaratmışdır və ikitərəfl müqavilə və sazişlər bağlanmışıdr. 

Azərbaycan Respublikası, demək olar ki, nəinki MDB çərçivəsində, 

həmçinin digər Avropa ölkələri ilə də sıx əməkdaşlıq edir. Azərbaycan 

Respublikasının müvafiq dövlət orqanları Avropa Şurasının mütəşəkkil 

cinayətkarlıqla  mübarizə  sahəsində  keçirdiyi  beynəlxalq  seminarlarda, 

BMT-nin  cinayətkarlıqla  mübarizə  və  cinayət  mühakiməsi  üzrə 

bölməsinin, o cümlədən İnterpolun işində də fəal iştirak edir. 

Biz  nəzərə  almalıyıq  ki,  Azərbaycan  Respublikasının  beynəlxalq 

sferada hüquqi yardımla bağlı əməkdaşlıq qurmaq və effektiv səviyyədə 

fəaliyyət  göstərməsi  üçün  güclü  milli  hüququ  bazası  olmaqla  bərabər 

beynəlxalq  aləmdə  qəbul  olunmuş  və  bizim  dövlət  üçün  maraq  təşkil 

edən konvensiya və sazişlərə qoşulması tələb olunur. 

Azərbaycan  Respublikası  ilə  xarici  dövlətlər  arasında  hüquqi 

yardımın  göstərilməsi  üzrə  beynəlxalq  əməkdaşlığın  hüquqi  əsaslan 

konkret  normativ-hüquqi  aktlarla  müəyyən  edilir.  Məsələn,  hüquq 

ədəbiyyatında qeyd edildiyi kimi, cinayət işlərinə dair hüquqi yardımın 

göstərilmə 

---

Mirağa Cəfərquliyev 

BBS"  ____   

si  üzrə  beynəlxalq  əməkdaşlığın  hüquqi  əsaslan  iki  qrupa  aynlır:  a) 

beynəlxalq  hüquqi  yardımın  göstərilməsi  məsələləri  üzrə  milli 

qanunvericilik;  b)  beynəlxalq  ikitərəfli  və  çoxtərəfli  müqavilələr 

(ll.s.796). 

Yuxanda  göstərilən  hüquqi  yardım  üzrə  beynəlxalq  əməkdaşlığın 

hüquqi əsaslarının hər iki qrupuna aid olan normativ aktlara gəldikdə 

qeyd olunur ki, hüquqi yardımın göstərilməsi üzrə milli qanunvericilik 

sisteminə  AR-in  Konstitusiyası  (53-cü  və  70-ci  maddələr),  AR-in 

Cinayət-Prosessual Məcəlləsi, AR Cinayət Məcəlləsi, "Cinayət işlərinə 

dair hüquqi yardım haqqında" AR-in 29 iyun 2001-ci il tarixli Qanunu, 

"Cinayət törətmiş şəxslərin verilməsi (ekstradisiya) haqqında" AR-in 15 

may  2001-ci  il  tarixli  Qanunu  və  digər  qanunvericilik  aktlan  daxil- 

dirsə,  hüquqi  yardımın  göstərilməsi  üzrə  beynəlxalq  müqavilələrə  isə 

aşağıdakılar aid edilir: a) ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq dövlətləra- 

rası müqavilələr; b) cinayətkarlıqla mübarizədə qarşılıqlı əməkdaşlığın 

ayrı-ayn məsələlərinə dair beynəlxalq hökümətlərarası sazişlər; c) ida- 

rələrarası  (nazirliklər,  dövlət  komitələri  və  s.)  müqavilələr  (sazişlər) 

(ll.s.796). 

Çox  düzgün  olaraq  qeyd  edilir  ki,  yuxanda  sadalanlardan 

başqa beynəlxalq hüququn yazılmamış normalan - adətlər, beynəlxalq 

nəzakət və s. də əməkdaşlığın əsaslanndan biri kimi qəbul edilir. 

Nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  cinayət  işlərinə  dair  hüquqi  yardımın 

göstərilməsi  üzrə  beynəlxalq  əməkdaşlıqdan  irəli  gələn  prosessual 

hərəkətlər insan və vətəndaşın hüquq və azadlıqlarına toxunduğuna görə 

əməkdaşlığın hüquqi əsasını ilk növbədə 1948-ci il tarixli "İnsan hüquq 

və azadlıqları haqqında" Ümumi Bəyannamə, 1966-ci il tarixli "Mülki 

və  Siyasi  hüquqlar  haqqında"  Beynəlxalq  Pakt,  "Cinayət  işləri  üzrə 

qarşılıqlı  hüquqi  yardım  haqqında"  və  "Ekstradisiya  haqqında"  13 

dekabr  1957-ci  il  tarixli  Avropa  Konvensiyalannın  təşkil  etməsini 

nəzərdən qaçırmaq olmaz. Bunlarla yanaşı, artıq bəllidir ki, cinayətlərin 

araşdıniması  üzrə  hüquqi  yardımın  göstərilməsi  məsələlərini  tənzim 

edən beynəlxalq aktlardan biri kimi MDB ölkələri arasında 22 yanvar 

1993-cü il tarixdə bağlanmış "Mülki, ailə və cinayət işləri üzrə hüquqi 

yardım  və  hüquq  münasibətləri  haqqında"  Konvensiyada  fəaliyyət 

göstərməkdədir. 

Onu  da  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  mülki,  ailə  və  cinayət  işləri  üzrə 

ölkələr arasında hüquqi münasibətlərin yaradılması və hüquqi yardımın 

göstərilməsi hər bir ölkənin konstitusiyası ilə müəyyən edilmiş "insan 

---