MühaziRƏ konspektləRİ Qiyabi təhsil alan tələbələr üçün yardımçı vəsait Bakı- 2002

1
Adaptasiya.
Adaptasiya və ya alışma, qıcıqlandırıcının tə-
sirindən asılı olaraq, hiss üzvlərinin həssaslığının dəyişməsindən 
ibarətdir.
2
1.
Adaptasiya qıcıqlandıcının fasiləsiz olaraq təsiri prosesində 
duyğunun tamamilə yox olması kimi özünü göstərir. Məsələn, 
dərinin üzərində dayanan yüngül yükün təsiri az vaxtdan sonra 
duyulmur. Xoşagəlməz qoxu, müəyyən müddət keçdikdən sonra 
hiss olunmur. 
2.
Güclü qıcıqlandırıcının təsiri nəticəsində duyğuların küt-
ləşməsi baş verir. Məsələn, əlimizi soyuq suya saldıqda duyğunun 
intensivliyi zəifləyir. Qaranlıq otaqdan gur işıqlı otağa çıxdıqda və 
ya əksinə olduqda əvvəlcə heç nə görmürük. Sonra gözümüz 
şəraitə alışır, əşyaları
 
seçməyə başlayırıq. 
3.
Zəif qıcıqlandırıcının təsiri altında həssaslığın artması da 
adaptasiya adlanır. Bu cür adaptasiyanı 
pozitiv adaptasiya
adlandırırlar. Məsələn, qaranlıqda qalarkən gözün həssaslığı artır. 
Eşitmə adatasiyasının analoji forması sakitliyə alışmaqdan 
ibarətdir. 
Adaptasiya hadisəsi analizatorların mərkəzi şöbələrində gedən 
proseslərlə izah olunur. Uzunmuddətli qıcıqlanma zamanı baş 
beyin qabığında həssaslığın zəifləməsinə daxili ləngimə səbəb 
olur. Ləngimənin inkişafı, digər ocaqlarda güclü oyanma yaradır, 
bu da yeni şəraitdə həssaslığın artmasına səbəb olur. 
Adaptasiya bir sıra duyğularda-görmə, iy, toxunma və tem-
peraturda qüvvətli, bəzilərində isə-eşitmə və ağrı duyğularında zəif 
olur. Tədqiqatlar əsasında müəyyən edilmişdir ki, işıqlı otaqdan 
qaranlıq otağa keçərkən və orada
 
bir saat qaldıqdan sonra görmə 
analizatorunun həssaslığı 200 min dəfə artır
. 
Qeyd etmək lazımdır ki, tək resoptorun adaptasiya səviyyəsi 
deyil, duyğuların intensivliyi başqa qıcıqlandırıcılardan da