Mühazirə kursu а з я р бай ж ан р е с публика

Klassik mexanikanın tətbiq olunma hüdudları. 1. Müəyyən edilmişdir ki, Nyuton mexanikası yalnız işıq

sürətindən çox-çox kiçik (υ<c  310⁸ m / san -işığın
vakuumda sürətidir) sürətlə hərəkət edən makroskopik cisimlər üçün (yəni atom və molekullarla müqayisədə böyük) doğrudur.

2. 
   Klassik mexanikanın tətbiq olunmasına hüdud qoyan digər məsələ onun mikroaləm hadısələrinin təsvirinə tətbiq edilə bilməməsi ilə əlaqədardır. Bu mexanika güclü qravitasiya sahələrində və elementar zərrəciklərin hərəkətinin izahı zamanı doğru deyil. Klassik mexanikada istənilən zaman anında hissəciyin hərəkət halı, vəziyyəti (birölçülü hərəkətdə x koordinatı) və sürəti (və ya impulsu) ilə xarakterizə olunur. Kvant mexanikasında isə, istənilən zaman anında hissəciyin halını bu zaman anında onun koordinatlarının və impulsunun dəqiq qiymətləri ilə xarakterizə etmək olmaz. Koordinatın və impulsun eyni zamanda təyin olunmasındakı qeyri-müəyyənlik
   

bir biri ilə
x  p  ^
2
münasibətlə əlaqədardır. Bu ifadə

göstərir ki, hissəciyin koordinatı və impulsu eyni zamanda eyni dəqiqliklə təyin edilə bilməz. Bu zərrəciyin təbiətindən irəli gəlir. Onların hərəkət halı klasssik mexanika qanunları ilə təsvir edilə bilməz. Hissəciklər özlərini klassik mexanikadakı maddi nöqtəyə nisbətən daha mürəkkəb aparırlar. Kəsilməz trayektoriya üzrə hərəkətin klassik təsviri təbiət qanunlarına təqribən uyğundur. Onun tətbiq olunma sərhəddi yuxardakı ifadə ilə təyin edilir.
9. Uyğunluq prinsipi kvant və klassik mexanika arasındakı kəskin fərqi aradan qaldırır və təbiətdəki hadisələr arasında kəskin sərhəddin olmadığı kimi təbiət hadisələrinin
44

nəzəri təsviri arasında da kəskin fərqin olmadığını bir daha nümayiş etdirir. Kvant mexanikası klassik Nyuton mexanikasını nə ləğv etmir nə də əvəz etmir, sadəcə hadisələrin mikroaləm masştabına keçiddə sərhəd halını təsvir edir.