MÖVZU7. KOMMERSİYA BANKLARININ KASSA ƏMƏLİYYATLARI.
PLAN1
1.BANKIN KASSA ƏMƏLĠYYATLARI
2.NAĞD PULLARLA KASSA ƏMƏLĠYYATLARININ HƏYATA KEÇĠRĠLMƏ QAYDASI
3.NAĞD PULLARIN QƏBULUNUN QƏBULUNUN TƏġKĠLĠ
4.NAĞD PULLARIN TƏQDĠMATININ TƏġKĠLĠ
5.ĠNKASSASĠYANIN VƏ NAĞD PULLARIN TƏDARÜKÜNÜN TƏġKĠLĠ
1 BANKIN KASSA ƏMƏLĠYYATLARI
1.Bankın kassa əməliyyatları
nağd pul və digər qiymətlilərin qəbulu, verilməsi, saxlanması və qorunması üzrə əməliyyatların
məcmusudur.
Fiziki və hüquqi şəxslərin kompleksli kassa xidməti, eləcə də kredit təşkilatlarmm nağd pulları və
digər dəyərləri ilə bağlı əməliyyatların ye- rinə yetirilməsi üçün Milli Bank tərəfmdən işlənib
hazırlanan, texniki baxımdan möhkəmlənməsinə və təchizatma qarşı irəli sürülən tələblərə müvafıq
olaraq təchiz edilən kassa qovĢağı yaradılır.
Kassa qovĢağının tərkibinə
aşağıdakılar daxil olur:
•
nağd pul və digər qiymətlilərin saxlanması üçün anbar;
•
anbarqabağı sahə;
•
axşam kassası;
-əməliyyat kassasda mədaxil və məxaric əməliyyatları aparılması üçün otaq;
•
pul və qiymətlilərin yenidən sayılması və bağlanması üçün otaq;
•
müştərinin aldığı pulun sayılması üçün sahə.
Qiymətlilər
-
nağd pul, qiymətli kağızlar, qiymətli metallar və daĢ
-
qaĢlar, zinət əĢyaları hesab edilir.
Əhalinin kredit xidmətinin genişlənməsi məqsədilə kredit təşkilat- ları əmanətlərin qəbulu və təhvili
ilə bağlı əməliyyatlarm həyata keçiril- məsi (manat və xarici valyuta ilə), qiymətli kağızlarm satışı və
alışı, fıziki şəxslərdən kommunal və digər ödənişlərin qəbulu üçün kassa şəbəkəsin- dən kənarda
müvafiq şəkildə təchiz olunmuş əməliyyat kassalarmı aça bilərlər. Kassa şəbəkələrindən kənarda
təşkilatlarda yerləşən əməliyyat kassaları yuxarıda sadalanan əməliyyatlardan savayı vəsaitlərin aylıq
məvacibə sərfıyyatım və sosial xarakterli ödənişləri, eləcə də kommer- siya bankınm lisenziya
əsasmda həyata keçirdiyi digər əməliyyatları ye- rinə yetirirlər. Kredit təşkilatı bankomatlar və digər
ödəniş-hesablaşma terminalları quraşdıra bilər. Bankomat - kassirin iştirakı olmadan nağd pulun
verilməsi və qəbul edilmisi üçün istifadə olunan avtomat qurğudur.
Nağd xarici valyuta ilə əməliyyatları həyata keçirən kommersiya bankları mübadilə məntəqələrini də
açırlar.
Azərbaycanda nağd-pul dövriyyəsi ümumi pul dövriyyəsinin 37%- ni təşkil edir. Nağd pullar
vasitəsilə müəssisələrin, idarə və təşkilatlarm əhali ilə bərabər hesabatı aparıhr. Nağd pullarm
dövriyyəsinin həcminə görə nağdsız vəsaitin dövriyyəsindən az olmasma baxmayaraq, təsərrü- fatda
iqtisadi münasibətlərin normal təşkilində əhəmiyyəti əvəzedilməz- dir. Məhz nağd-pul dövriyyəsinin
sahəsində xalq təsərrüfatmda istehsal edilən əmtəə mallarmm tam reallaşması həyata keçirilir və bu
əmtəə mallarmm keyfıyyəti ictimai istehsal ilə şəxsi istehsalçı arasmda yoxlam- lır. Buna görə də
nağd-pul dövriyyəsinin ümumi vəziyyətindən təsərrü- fatda pul vəsaitlərinin normal təminatı asılıdır.
Nağd pul dövriyyəsi Azərbaycan ərazisində kredit-vəsait kimi fəaliyyət göstərir. Pul vəsaitlə- rinin
dövriyyəyə buraxılması və dövriyyədən çıxarılması, qeyd etdiyimiz kimi Azərbaycan
Respublikasmm Milli Bankınm hüququdur.
Milli Bank:
•
istehsal proseslərində kassa əməliyyatlarmm daxil olunması qay- dalarmı təyin edir,
•
banknot (faizsiz kredit biletləri) emissiyasım təşkil edir,
•
köçürülmə qaydalarım tərtib edir,
•
nağd pul vəsaitlərinin inkassosasiyası və qorunub saxlanması ilə məşğul olur,
KitabYurdu.az
210
•
ehtiyatda olan banknot fondlarmm təşkilini təmin edir,
•
pul nişanlarmm ödəniş qabiliyyətini qaydalar üzrə təyin edir,
•
korlanmış, sıradan çıxmış banknotlarm və sikkələrin ləğvinə nə- zər yetirir.
Azərbaycan Respublikası Milli Bankınm emissiya mərkəzi pul va- hidinin sabitliyini təmin etmək
məqsədilə pul dövriyyəsini idarə etmək məsuliyyətini qəbul edir. Bazar iqtisadiyyatma keçid
dövründə pul döv- riyyəsinin mürəkkəb kredit və kassa planlaşdırmasmdan sadə formaya keçməsi
təbii haldır.
Buna əsasən pul-kredit siyasatinin metod və üsullan müəyyən edil- mişdir:
•
Azərbaycanda bank əməliyyatlarmın faiz qoyuluşu;
•
Mütləq ehtiyatlarm normativləri;
•
Açıq bazarda keçirilən əməliyyatlar;
•
Banklarm maliyyələşdirilməsi;
•
Valyutanm tənzim edilməsi;
•
Pul kütləsinin inkişaf meylinin təyini;
•
Kəmiyyətin ixtisarı və s.
Bu və ya digər üsullardan istifadə tənzimlənən obyektin ölçülərinin hesablanmasma dair məsəlləri
həll edir. Pul vəsaitlərinin ölçüsünü tənzim edən Milli Bank kommersiya banklarmm vasitəçiliyi ilə
fəaliyyət göstərir. Milli Bankm ikipilləli kredit sistemi şəraitində mövcud idarəetmə formaları kredit
siyasətində çıxış edən və öz şəxsi ehtiyatlar bazasına malik olan kommersiya banklarmm
fəaliyyətinə təsir göstərir.
Kommersiya bankları müştəribr ilə münasibətləri müqavilələr əsa- smda qurur. Buraya kassa
xidmətləri də aiddir. Kassa xidmətləri sahəsində kommersiya bankları Milli Banka məxsus
tənzimləyici məlumatlar sistemini öz fəaliyyət proqramlarmda rəhbər tuturlar. Eyni zamanda
müəssisə və təşkilatlar bu və ya digər kassa əməliyyatlarmı nağd pul vəsaitinin hesabma icra edirlər.
Bununla da təşkilatlar, idarələr və müəssisələr təşkilatı qanun üsullarmdan asılı olmayaraq, bank
idarələrinin hesabmda müqavilə əsasmda sərbəst pul vəsaiti qoruyub saxlayırlar. Nağd pul vəsaiti
müəssisələrin kassasma daxil olaraq, bank idarələrinə təhvil verilir və sonradan bu müəssisələrin
hesabma köçürülür.Müəssisələr tərəfmdən nağd pullann qəbulu kassa aparatlarmm köməyi ilə
həyata keçirilir. Müəssisələr müəyyən məbləğə qədər kassalarda nağd pul saxlayırlar. Bütün nəğd pul
vəsaitini müəssisələr banka təhvil verməyə məcburdurlar
.
2.NAĞD PULLARLA KASSA ƏMƏLĠYYATLARININ HƏYATA KEÇĠRĠLMƏSĠ
QAYDASI.
Bilavasitə nağd pullar ilə əlaqədar əməliyyatları kredit təşkilatımn kassir və inkassator əməkdaĢları
aparır və bu işçilər ilə tam maddi məsu- liyyət haqqmda müqavilələr bağlanır. Kassir - kassa
əməliyyatlarım həyata keçirən şəxsdir. Ġnkassator - nağd pulun və digər qiymətlilərin inkassasiyasmı
həyata keçirən şəxsdir. Onlar kassa əməliyyatlarmm aparılması qaydasma ciddi şəkildə riayət etməyə
borcludurlar.
Bu qaydaya əsasən nağd pullarm qəbuluna və təqdimatma dair əməliyyatlar yalnız mədaxil və
məxaric ilə bağlı kassa sənədinin qey- diyyat-əməliyyat əməkdaşı tərəfmdən müəyyən olunmuş
qaydada tərtib olunması əsasmda yerinə yetirilə bilər. Bu cür əməkdaşm vəzifələrinə kassa
əməliyyatlarmm qanuni şəkildə tərtib olunmasınm yoxlanması da daxil olur. Kassa sənədi - kassa
əməliyyatlarmm aparılması üçün istifadə olunan sənədlərdir.
Mədaxil və məxaric kassasınm kassa əməkdaşları gəlir və xərc sə- nədlərini imzalamaq
səlahiyyətinə malik olan əməliyyat əməkdaşlarmm imzalarmm nümunələri ilə təchiz olunur.
Mədaxil-məxaric kassa sənəd- lərinin tərtib olunması ilə əlaqədar əməliyyat əməkdaşları isə işarə
olu- nan kassalarm əməkdaşlarma məxsus olan imzalarm nümunələri ilə tə- min edilir. Nümunələr
rəhbər şəxsin və baş mühasibin imzaları ilə təsdiq olunur və kredit təşkilatımn imzası ilə təsdiqlənir.
Bütün bunlardan savayı, əməliyyatçılar hesablarmdan nağd pulları alan müştərilərin imzalarmm və
möhür yerlərinin nümunələri ilə kartla- ra malikdirlər.
KitabYurdu.az
211
Dostları ilə paylaş: |