428
=
⋅
=
n
i
i
yan
i
yan
Q
C
Q
1
/
1
ρ
.............(10.2)
Burada C
i
– çirkli suyun t rkibind olan i-ci
komponentin qatılı ı, mol/dm
3
;
i
yan
Q
- i-ci komponentin
xüsusi yanma istiliyi, kCoul/mol;
ρ
- çirkli suyun sıxlı ı,
kq/m
3
il .
stehsalat çirkab sularının t mizl nm sind fiziki-kimy vi
üsulların böyük h miyy ti vardır. Bu üsullar h m s rb st,
h m d mexaniki, kimy vi v biokimy vi üsullarla birlikd
t tbiq edilir. Son ill rd fiziki-kimy vi t mizl m üsulu
geni t tbiq olunma a ba lanmı dır. Çirkab sularının
fiziki-kimy vi t mizl nm üsulunda koaqulyasiya,
flotasiya, adsorbsiya, iond yi m , ekstraksiya,
rektifikasiya, buxarlandırma, distill ,
ks osmos v
ultrafiltrasiya, kristalla ma, desorbsiya v dig r prosesl r
t tbiq olunur. Fiziki-kimy vi emal
üsulunda çirkab
sularından inc dispers asılqan hiss cikl r v h ll olan
qeyri-üzvi qatı ıqlar k nar edilir v üzvi v pis oksidl
n
madd l r da ıdılır.
10.2.4. Çirkab sularının ion mübadil üsulu il
t mizl nm si
429
on mübadil si üsulu il t mizl nm çirkab sularından
metalların (sink, mis, rom, nikel, qur u un, kadmium v
s.) v h mçinin d arsen, fosfor, sianid birl
m l rinin çı-
xarılması m qs dil t tbiq olunur. Bu t mizl m üsulu
çirkab sularının yüks k d r c d t mizl nm sil qiym tli
madd l rin rekuperasiya (texnoloji prosesl rd s rf edil-
mi madd l rin yenid n b rpa edilm si v ya tullantıların
s nayed istifad edilm si) olunmasına imkan yaradır.
on mübadil si öz t rkibind olan ionları v m hlulda
olan dig r ionları d yi m k xass sin malik olan b rk
faza il m hlul (çirkab suları) arasındakı qar ılıqlı t sir
prosesidir. B rk fazanı t
kil ed n madd y ionitl r
deyilir. Onlar praktiki olaraq suda h ll olmurlar. on
mübadil si ekvivalent nisb td ba verir v
ks r
hallarda dön n proses olur. on mübadil reaksiyası
mübadil olunan ionların (A v B) kimy vi potensiallarının
müxt lifliyi n tic sind ba verir. Bu reaksiyaları ümumi
halda a a ıdakı kimi göst rm k olar:
R
m
B + mA = mRA + B..........(10.3)
Reaksiya ion mübadil tarazlı ının yaranmasına
q d r gedir. Tarazlı ın yaranma sür ti daxili v xarici
faktorlardan asılıdır: m hlulun hidrodinamiki rejimind n,
mübadil olunan ionların qatılı ından, ionit d n l rinin
430
qurulu undan, onun ionlar üçün keçiriciliyind n. onitl r
üzvi v qeyri-üzvi m n
li olur. Onlar t bii v ya sintetik
madd l r ola bil r. onitl r toz, d n v r, lifli material,
v r q l r v lövh halında buraxılırlar. ri d n v r ionitl r
böyük laylı filtrl rd , toz
killi ionitl r is layının
hündürlüyü 3-10 mm olan filtrl rd istifad olunur.
on mübadil üsulu il çirkab sularının t mizl nm si
ad t n onların ardıcıl olaraq kationitl r v anionitl r
(b z n duz formasında olan ionitl rd n istifad olunur)
vasit sil süzülm si yolu il h yata keçirilir. Çirkab
sularının ion mübadil si il t mizl nm sinin 3 variantı
mümkündür:
- xüsusi texnoloji prosesl rd
m l g l n çirkab
sularının t mizl nm si – yerli (lokal) t mizl nm ;
- çirkab sularının ümumi t mizl nm üsulu;
- t rkibind olan mineral duzların k nar edilm si
m qs dil qabaqcadan kimy vi reagentl rl z r rsiz-
l
dirilmi çirkab sularının t mizl nm si.
kil 10.7-d tur -q l vi xass li çirkab sularının ion
mübadil üsulu il t mizl nm sinin prinsipial sxemi
göst rilmi dir.
on mübadil üsulu sas n ümumi
duzlulu u 3 q/l-
q d r olan çirkab sularının
t mizl nm sind istifad olunur. Suyun t rkibind duzun
431
miqdarının artması ionitl rin regenerasiyalararası
davamiyy t dövrünün azalması v onların regenerasiya-
sına s rf olunan kimy vi reagentl rin artması il
laq dar
olaraq üsulun iqtisadi faydalılı ını azaldır. Tur ulu-q l vili
çirkab sularında a ır metalların c mi qatılı ı 0,5-d n
1,5 q/l h ddind d yi ir. Bu cür çirkab sularının
t mizl nm sind ionitl rin t tbiqi çirkab sularının 90-
95%- q d r t mizl n r k istehsalata qaytarılması v
h mçinin d t krar istifad üçün a ır metalların
ayrılmasına imkan verir.
432
10.2.5. Çirkli suların bioloji t mizl nm üsulları
Bioloji t mizl nm üsulu t s rrufat–m i
t v
6
5
I 1 3 4 II
III
IV
VII
VI
2
V
kil 10.7. Yuyucu v çirkab sularının ion mübadil si üsulu
il t mizl nm si prosesinin prinsipial sxemi:
1- çirkab sularının toplayıcı-tutumu, 2-nasos, 3-mexaniki
filtr, 4-uducu filtr, 5- kationit filtrl ri, 6- anionit filtrl ri; I –
çirkli sular; II – kationitl rin regenerasiyası üçün tur u; III –
anionitl rin regenerasiyası üçün q l vi; IV – t mizl nmi
su; V – q l vili tullantı regenerasiyaya; VI – tur tullantılar
regenerasiyaya; VII – lam.
Dostları ilə paylaş: |