433
s naye çirkab sularının müxt lif h ll olmu üzvi v bir sıra
qeyri-üzvi birl
m l rd n (hidrogen-sulfid, ammonyak v
s.) t mizl nm si m qs dil istifad olunur. T mizl nm
prosesi mikroorqanizml rin h yat f aliyy ti prosessind
çirkl ndirici madd l rl qidalanmasına saslanır. Çirkab
sularının bioloji t mizl nm sinin aerob v anaerob
üsulları m lumdur.
Aerob üsul, h yat f aliyy tl ri üçün daima oksigen
axını v 20...40° temperatur h ddi lazım olan, aerob
mikroorqanizml rin istifad olunmasına saslanır. Aerob
t mizl nm üsulunda mikroorqanizml r aktiv lill v ya
bioplyonka il bec rilir. Aktiv lil canlı orqanizml rd n b rk
substratdan (qidaverici v ya qidalandırıcı mühit) ibar t
olur. Canlı orqanizml ri bakteriyalar, sad qurdlar v
yosunlar t msil edir. Bioplyonka biofiltrin doldurması
üz rind inki af edir v 1...3 mm v yuxarı qalınlıqda
selikli örtük
klind olur. Bioplyonka bakteriya, sad
göb l k, acıtma v dig r orqanizml rd n ibar t olur.
Aerob t mizl nm h m t bii
raitd , h m d süni
qur ularda ba ver bil r. T bii
raitd t mizl nm
prosesi suvarma, filtrl m sah l rind ba verir. Bioloji
nohurlarda suvarma sah si – bu çirkab sularının
t mizl nm si v aqrokultura ( kinçilik v tarla i l rini
434
yax ıla dırmaq üçün görül n t dbirl r) m qs dl ri üçün
xüsusi hazırlanmı sah dir. T mizl nm prosesi torpaq
mikroflorası, gün
, hava v bitkil rin t siri il ba verir.
Torpaq suvarma sah l rind bakteriya, maya, yosun v
sad heyvanlar olur. Çirkab suları sas n bakteriyalardan
ibar t olur. Qarı ıq biosenozlarda torpa ın aktiv layı il
mikroorqanizml r arasında mür kk b qar ılıqlı t sir
meydana g lir ki, bunun da n tic sind çirkab suları
t rkibl rind olan bakteriyalardan azad olur.
Bioloji nohurlar – bu 3...5 pill d n ibar t nohurlar
kaskadı olub, iç risind n yava sür tl bioloji t mizl nmi
çirkab suları axır. Bel nohurlar çirkab sularının bioloji v
ya dig r t mizl m qur uları kompleksind qabaqcadan
t mizl nm si üçün t yin edilir. Süni qur ularda çirkab
sularının t mizl nm prosesi aerotenk v biofiltrl rd
h yata keçirilir. Aerotenkl r daha geni t tbiq sah si
tapmı dır.
Biofiltrl rd
çirkab suları üz ri nazik bakterial p rd
il örtülmü irid n li material t b q iç risind n buraxılır.
Bu bakterial p rd hesabına bioloji oksidl
m prosesi
intensivl
ir. Bioloji gölm ç l rd çirkab sularının
t mizl nm si prosesind su hövz sind ya ayan bütün
orqanizml r i tirak edirl r.
435
Aerotenkl r – m cburi aerasiya üçün qurulu larla
t chiz edilmi , açıq hovuz
klind d mir-betondan
hazırlanmı çox böyük rezervuarlardır. Aerotenkl rin
d rinliyi 2...5 m olur. Burada bakteriya v mikroskopik
heyvanlardan m l g l n aktiv lil t mizl m ba lan ıcı
olur. Bütün bu canlı orqanizml r aerotenkl rd qız ın
sur td inki af edir ki, buna da çirkab suyunun t rkibind
olan üzvi madd l r v qur uya veril n hava axını
vasit sil daxil olan oksigen artıqlı ı imkan yaradır.
Bakteriyalar topa-topa biti
r k üzvi çirkl ndiricil ri
mineralla dıran fermentl r ifraz edirl r. Lopa-lopa lil tez
çök r k t mizl nmi sudan ayrılır. nfuzoriya (ancaq
mikroskopla görün bil n birhüceyr li orqanizm),
qamçılılar (tel
killi ayaqları olan ibtidai heyvanlar),
amöbl r (mikroskopla görün n birhüceyr li orqanizm),
rotatoril r (yemi a zının yanındakı kirpikl r vasit sil
tutan mikroskopik orqanizml r) v dig r xırda heyvanlar,
bakteriyaları yey r k lilin bakterial kütl sini cavanla dırır.
Çirkab sularının anaerob üsulla t mizl nm prosesi
hava daxil olmadan ba verir. Bu üsul sas n çirkab
sularının mexaniki, fiziki-kimy vi v bioloji üsulla
t mizl nm si zamanı
m l g l n b rk çöküntül rin
z r rsizl
dirilm si m qs dil istifad olunur. Bu b rk
436
çöküntül r anaerob bakteriyalar vasit sil metantenk
adlanan xüsusi hermetik rezervuarlarda qıcqırdılır. Son
m hsuldan asılı olaraq spirt , süd tur usuna, metana v
s. qıcqırma növl ri olur. Çirkab suların t mizl nm si
zamanı ayrılan çöküntül rin qıcqırdılması üçün metana
qıcqırma prosesind n istifad olunur.
Çirkab sular bioloji t mizl nm d n
vv l mexaniki
t mizl nm y , sonra is x st lik tör d n bakteriyalardan
azad olmaq üçün maye xlor v ya xlorlu h ng il kimy vi
t mizl nm y düçar edilir.
Dezinfeksiya (xüsusi d rmanlar vasit sil yoluxucu
mikrobların m hv edilm si v ya z r rsizl
dirilm si)
m qs dil h mçinin d dig r fiziki-kimy vi üsullardan
(ultras s, elektroliz, ozonla dırma v sair ) istifad edilır.
Komunal-m i
t çirkab sularının t mizl nm sind bioloji
üsulun böyük h miyy ti vardır. Bu üsul h m d neft
emalı mü ssis l rinin, sellüloza-ka ız s nayesinin, süni
lif istehsalı prosesi tullantılarının t mizl nm sind istifad
edilir.
Çirkli suların üzvi madd l rd n bioloji t mizl nm
üsulunun sasını 3 qar ılıqlı laq d olan prosesl r t
kil
edir: mikroorqanizml r hüceyr sinin protoplazmasının
sintezi, üzvi çirkl ndiricil rin oksidl
m si v hüceyr
Dostları ilə paylaş: |