376
arasından münasib, q bul oluna bil n ancaq biri seçilir.
Eyni zamanda yeni pestididl rin hazırlanmasına s rf
olunan bu cür x rcl r k nd t s rrufatı sah l rind yüks k
m hsuldarlı ın
ld olunması, torpaq çirkl nm sinin
azaldılması, ölk
halisinin sa lamlı ının qorunması v
insanların orta ya ama dövrünün yüks ldilm si il
tamamil öd nir.
Ekoloji t hlük siz pestisidl rin
sas istehlakçıları
Yaponiya, AB , Fransa, Almaniyadır. Pestisidl rd n
geni miqyasda istifad olunmasına baxmayaraq
Yaponiyada insanların yer üz rind ya ama dövrü n
yüks k olub, ki il r üçün -75 il v qadınlar üçün is 80 il
t
kil edir. Bu onunla izah olunur ki, Yaponiyada t tbiq
olunan pestisidl r torpaqda toplanmır v funksional
t yinatına gör effektiv istifad olunduqdan sonra is
t hlük tör tm y n madd l r parçalanır.
AB -nın
kin sah l rinin sah si MDB ölk l rinin-
kind n 1,5 d f azdır, lakin dünyada istehlak olunan
pestisidl rin 23%-ni t tbiq edir. Bununla yana ı yeyinti
m hsullarının 80%-d n çoxunda pestisidl r olmur,
halbuki düyü kil n sah l rin 98%-i, qar ıdalı kil n
sah l rin 97%-i v bu da
kil n sah l rin 93%-i
herbisidl rl bec rilir.
377
Dünyanın çox inki af etmi ölk l rind n f rqli olaraq
Rusiya Federasiyasında dünyada istehlak olunan
pestisidl rin yalnız 4,0%-
q d ri t tbiq olunur.
Pestisidl rin z if t tbiq olunmasına baxmayaraq, burada
insanların orta ya ama dövrü t dric n azalmı v son
d lill r gör bu göst rici ki il r üçün 58 il t
kil etmi dir.
9.5. Maye
killi radioaktiv tullantıların
z r rsizl
dirilm si üsulları
Maye
killi yüks kaktivlikli radioaktiv tullantılar h cmi
bir neç kubmetr olan iki divarlı, paslanmayan poladdan
hazırlanan v qarı dırıcı il t chiz olunan aparatlarda
saxlanılır. Bel aparatlar beton kameralarda qura dırılır.
Saxlanılma zamanı hidrogenin ayrılması n tic sind
partlayı ın ba verm m si üçün aparata fasil siz olaraq
hava vurulur, sonra havanı da öz növb sind xüsusi
filtrl rd radioaktiv aerozollardan t mizl yirl r. Aparatda
saxlanılan radioaktiv tullantıları partlayı
t hlük li
qarı ıqların alınmaması üçün daima qarı dırırlar.
Bundan ba qa, radioaktiv duzların çökm si aparatda
temperaturun k skin yüks lm sin v bunun n tic sind
d radioaktiv tullantıların bayıra atılması il istilik
partlamasına s b b ola bil r. Bel halların ba
378
verm m si üçün aparat h m d soyuducu il t chiz
olunur. Bel aparatların istismar müdd ti 20-30 il t
kil
edir. Sonra is maye tullantıları yeni aparata yükl yirl r.
Bel prosesl r bir neç yüz il davam ed bil r.
9.6. B rk m i
t tullantılarının z r rsizl
dirilm si,
utilizasiyası, l
v edilm üsulları v anbarla dırılması
Torpaqların kütl vi çirkl ndiricil rind n biri d b rk
m i
t tullantılarıdır. H r bir
h r halisin il rzind 500
kq b rk m i
t tullantısı alınır ki, onun da 52 kq-nı
polimer madd l ri t
kil edir.
B rk m i
t tullantılarının z r rsizl
dirilm si, utiliza-
siyası v l
v edilm si problemi hal-hazırki dövr q d r
aktual hesab olunur. Onlarla v yüzl rl hektar torpaq
sah sini tutan çoxsaylı
h r zibillikl ri m i
t zibill rinin
yandırılması zamanı ayrılan acı tüstü v z r rli
madd l rin sızıb keçm si n tic sind qrunt sularının
çirkl ndirilm si m nb yi hesab olunur. Odur ki, son
ill rd b rk m i
t tullantılarının utilizasiyası v ya m hv
edilm si üsullarının i l nib hazırlanmasına çox böyük fikir
verilir.
h r m i
t tullantıları t xmin n a a ıdakı
komponentl rd n ibar t olur (küt.%-i il ): yeyinti
tullantıları – 33-43; ka ız v karton – 20-30; ü
– 5-7;
379
parçalar – 3-5; plastik kütl l r – 2-5; d ri v rezin – 2-4;
qara metallar – 2-3,5; a ac – 1,5-3; da – 1-3; sümük –
0,5-2; lvan metallar – 0,5-0,8; sair – 1-2.
Hal-hazırda b rk m i
t tullantılarının z r rsizl
-
dirilm si, utilizasiyası v l
v edilm sinin a a ıdakı
üsulları m lumdur:
- poliqonda anbara yı ılma;
- aerob (yalnız s rb st oksigen olan mühitd ya aya
bil n bakteriyalar) biotermiki komposterl nm ;
- xüsusi zibil yandırma zavodlarında yandırılma.
H r bir üsulun seçilm si ekoloji, iqtisadi, land aft,
torpaq v dig r faktorları n z r almaqla mü yy n
olunur.
B rk m i
t tullantılarının anbara yı ılması - B rk
m i
t tullantılarının
sas z r rsizl
dirilm üsulları
poliqonlarda anbarla dırılmasından ibar tdir. Poliqonun
yaradılması üçün 20 – 40 hektar gilli v a ır gill qarı ıq
torpaq sah si ayrılır. Bel torpaq sah l rinin seçilm si
a a ıdakılarla
rtl ndirilir: Ya ı v qar suları b rk
m i
t tullantılarının bir neç metr qalınlı ındakı layından
keç r k ondan h ll olan z r rli komponentl ri çıxarır
poliqonun çirkab suyunu m l g tirir. Gilli v a ır gill
Dostları ilə paylaş: |