389
v n tic l rinin aradan qaldırılması üçün torpaq fondunun
v ziyy tin münt z m mü ahid sistemidir.
Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları
Az rbaycan Respublikası Nazirl r Kabinetinin 1999-cu il
7 iyun tarixli, 94 nömr li q rarı il t sdiq edilmi
“Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları
haqqında sasnam ” il mü yy n edilir.
“Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları
haqqında
sasnam ” torpaqların çirkl nm sinin
monitorinqinin aparılması qaydalarını tam hat
etm diyind n, bu qaydalar a a ıdakı kimi mü yy n
olunur:
Torpaqların çirkl nm sinin monitorinqi — onların
t bii v antropogen t sirl r n tic sind çirkl nm sinin
qar ısının alınması m qs di il torpaqlara atılan -
axıdılan tullantılara k miyy t v keyfiyy t c h td n
n zar tin elmi saslarla h yata keçirilm sind n ibar tdir.
Torpaqların çirkl nm sinin monitorinqi a a ıdakı
qaydada h yata keçirilir:
k nd t s rrüfatı
razil rinin torpaqlarının mineral
gübr l r, pestisid v herbisidl rl çirkl nm si üzr ;
390
iri s naye
h rl ri v mü ssis l rinin razi v
traf
torpaqlarının texnogen tullantılarla (a ır metallar, neft,
civ v s.) çirkl nm si üzr ;
respublikanın müxt lif co rafi zonalarının torpaqlarının
fon t rkibi üzr mü ahid l r t
kil edilir v aparılır.
K nd t s rrüfatı torpaqlarının çirkl nm sinin
monitorinq m nt q l rind mü ahid l r il rzind iki d f
aparılır:
yazda: mineral gübr l r, pestisid v herbisidl rin
istifad sind n qabaq;
payızda: k nd t s rrüfatı m hsullarının yı ımından
sonra.
Monitorinq m nt q l ri k nd t s rrüfatının
kin
sah l rind - pambıqçılıq, üzümçülük, taxılçılıq, meyv çi-
lik, t r v zçilik, yem bitkil ri altındakı torpaq sah l rind
yerl
dirilir. ri s naye
h rl ri v mü ssis l rinin razi
v
traf torpaqlarının texnogen tullantılarla çirkl nm si
üzr mü ahid l r
h r (mü ssis )
trafında dörd
istiqam td
( imal, c nub, q rb,
rq), müxt lif
m saf l rd ilin yaz v payız f sill rind aparılır.
Respublikanın müxt lif co rafi zonalarının torpaqlarının
fon t rkibi üzr mü ahid l r ilin h r f slind bir d f v
güclü atmosfer ya ıntılarından (leysan) sonra aparılır.
391
10. Daxili su tutumlarının çirkl nm m nb l ri v
çirkab suların t mizl nm üsulları.
10.1. Daxili su tutumlarının çirkl nm m nb l ri
Su – çox qiym tli t bii ehtiyatdır. Bütün canlı
orqanizml r üçün su ya ayı mühitidir. Onun insan,
heyvan v bütün bitkil rin m i
t ehtiyaclarında z ruri
oldu u hamıya m lumdur. Su, h yatın sasını t
kil ed n
madd l r mübadil si prosesind müst sna rol oynayır.
Su s naye v k nd t s rrufatı istehsalatında böyük
h miyy t k sb edir. Zavod v fabrikl rd , k nd t s rrü-
fatının suvarma sistemind çoxlu miqdarda su i l dilir.
h rl rin böyüm si, s nayenin sür tli inki afı, k nd
t s rrufatının intensivl
dirilm si, suvarılan torpaq
sah l rinin xeyli geni l ndirilm si, m d ni-m i
t
raiti-
nin yax ıla dırılması v bir sıra dig r faktorlar su t chizatı
probleminin daha çox ç tinl
m sin s b b olur. Suya
olan t l bat böyükdür v h r il artır. Yer kür sind bütün
su t chizatı növl rind suyun illik s rfi 3300-3500 m
3
t
kil edir. Bu halda c mi su istehlakının 70%-i k nd
t s rrufatında istifad olunur. Kimya v sellüloza-ka ız
s nayesi, qara v
lvan metallurgiya sah sind çoxlu su
istifad olunur. Habel , energetikanın inki afı da suya
t l batın k skin artmasına s b b olur. Suyun xeyli
392
hiss si maldarlıq sah sind , h mçinin d
halinin m i
t
ehtiyaclarına s rf olunur. M i
t-t s rrufat sah l rind
istifad olunan suyun böyük bir hiss si i l ndikd n sonra
çaylara v su hövz l rin çirkab sular kimi qaytarılır. irin
suyun defisit olması artıq indi dünya problemi olmu dur.
Ölk l rin s naye v k nd t s rrufatı sah l rind suya
t l batının getdikc artması dünya aliml rind n bu
problemin h lli üçün müxt lif vasit l rin axtarılmasını
t l b edir. Müasir dövrd su ehtiyatlarından s m r li
istifad istiqam ti d mü yy n edilir: irin su
ehtiyatlarından daha tam istifad v geni t krar istehsal;
su tutumlarının çirkl nm sinin qar ısını alma a v t miz
su s rfinin minimuma çatdırılmasına imkan yaradan yeni
texnoloji prosesl rin i l nib hazırlanması. Su tutumlarına
b rk, maye v qaz
killi madd l rin atılması n tic sind
suyun fiziki, kimy vi v bioloji xass l rinin h r hansı
d yi ikliyi n tic sind su ehtiyatlarının çirkl nm si ba
verir. Bel çirkl nmi sular xalq t s rrüfatına, halinin
t hlük sizliyin v sa lamlı ına z r r verir.
S th v yeraltrı suların çirkl nm sinin a a ıdakı
növl ri mövcuddur:
Dostları ilə paylaş: |