Mundarija: kirish

1.2. Sertifikatlashtirish sohasidagi atama va ta’riflar

Sertifikatlashtirish mahsulot sifati va xavfsizligini ta’minlash shakllaridan biri sifatida butun dunyoda tan olingan. Sertifikatlashtirish uchun sertifikatlashtirish ob’ektlari va sub’ektlariga yagona talablarning belgilagan me’yoriy hujjatlari bo’lishi shart.

Atamalar va ta’riflarning bir xilligi qo’yilgan vazifalarni to’g’ri tushunish va sertifikatlashtirish protseduralarini muvaffaqiyatli o’tkazish uchun zarur bo’ladi.

O’zbekiston Respublikasida xalqaro standart ISOG’IEC 2:1996 “Standartlashtirish va yondosh faoliyat turlari. Umumiy lug’at” asosida yaratilgan OzDSt 5.5:1999 “O’zSMT. Asosiy atamalar va ta’riflar” va sifat menejmenti tizimlari bo’yicha O‘zDSt ISO 9000:2009 standartlariga mos bo’lgan quyidagi atama va ta’riflar mutanosiblik bilan qo’llaniladi:
Sertifikatlashtirish jarayoni,shunday uslubki, unda vositachi hisoblanmish – uchinchi tomon yozma ravishda guvohlik bildirib, mahsulot, jarayon yoki xizmatni qo’yilgan talablar darajasiga mosligini e’tirof qiladi.
Sanoat korxonalarida ishlab chiqarilayotgan turli xil mahsulotlar muayyan ko’rsatkichlarga javob berishi kerak. Bu ko’rsatkichlar esa ma’lum belgilangan talablarga muvofiq (mos) kelishi lozim. Muvofiqlik o’z navbatida mahsulot yoki xizmatlarning ma’lum standartga yoki boshqa me’yoriy hujjatlardagi shu mahsulot yoki xizmatlarga belgilangan ko’rsatkichlarga mos kelishini talab etadi. Muvofiqlikni sertifikatlashtirish mumkin. Xo’sh sertifikatlashtirish tushunchasi nima?
Sertifikatlashtirish deganda talab etilgan ishonchlilik bilan mahsulotning muayyan standartga yoki texnikaviy hujjatga muvofiqligini tasdiqlaydigan faoliyat tushuniladi.
“Sertifikatlashtirish” tushunchasi birinchi marta Xalqaro standartlashtirish tashkiloti Kengashining sertifikatlashtirish masalalari bo’yicha maxsus qo’mitasi tomonidan ishlab chiqilib, uning “Standartlashtirish, sertifikatlashtirish va sinov laboratoriyalarining akkreditlash sohalaridagi asosiy atamalari va ularning qoidalari” qo’llanmasiga kiritilgan.
Muvofiqlik sertifikati– bu kerakli ishonchlilik bilan mahsulot yoki xizmat, identifikatsiyalangan shaklda muayyan standart yoki boshqa me’yoriy hujjatlarga muvofiqligini bildirishini, ta’minlovchi sertifikatlashtirish milliy tizimi qoidalari bo’yicha berilgan hujjat.
Muvofiqlik atamasi mahsulot, jarayon, xizmatga belgilangan barcha talablarga rioya qilishni o’z tarkibiga oladi. Bunda muvofiqlikning uchta ko’rinishi: muvofiqlik bayonoti, muvofiqlikni attestatlash, muvofiqlikni sertifikatlashtirish degan tushunchalar mavjud.
Muvofiqlik bayonoti deb etkazib beruvchining mahsulot, jarayon va xizmatlarning aniq bir standartga yoki boshqa me’yoriy hujjatga to’la-to’kis muvofiqligi xaqida butun ma’suliyatni o’z ustiga olganligini bayon etishiga aytiladi. Bu atamani so’nggi vaqtlarda “o’z-o’zini sertifikatlashtirish” tushunchasi bilan almashilayotgani qayd qilinmokda. O’z-o’zini sertifikatlashtirish deganda mahsulot ishlab chiqaruvchi tomon butun mas’uliyatni o’z zimmasiga olgan holda mahsulotning talab etilgan darajada sifatliligi haqidagi kafolatni o’z zimmasiga oladi.
Muvofiqlikni attestatlash deganda uchinchi tomon tarafidan “sinov laboratoriyasining bayonoti” tushunilib, ma’lum namuna mahsulotga bo’lgan talablarni belgilovchi ma’lum standartlar yoki boshqa hujjatlar bilan muvofiq ekanligini bayon etishiga aytiladi.
Sertifikatlashtirish jarayoni deganda mahsulotg’buyumg’mol yoki xizmat muayyan standart yoki texnikaviy shart talablariga mos kelishini tasdiqlash maqsadida o’tkaziladigan faoliyat tushunilib, ushbu faoliyat natijasida mahsulotg’buyumg’molning o’rnatilgan talablarga iste’molchini ishontiradigan tegishli hujjat – sertifikat beriladi.
Yana bir zarur atamalardan biri “sertifikatlashtirish tizimi” bo’lib u quyidagicha ta’riflanadi:
Sertifikatlashtirish tizimi - muvofiqlikning sertifikatlashtirish faoliyatini o’tkazish uchun ish tartibi qoidalariga va boshqarishiga ega bo’lgan tizimdir.
“Sertifikatlashtirish tizimi” atamasidan tashqari Sertifikatlashtirish sxemasi kiritilib, ushbu faoliyat muvofiqlikni sertifikatlashtirishda uchinchi tomon faoliyatining olib boradigan ish hajmi, ketma-ketligi, tartibi va sertifikatlashtirish sub’ekti bilan o’zaro munosabatini belgilaydi.
Sertifikatlashtirish faoliyatida qo’llaniladigan uchta tushuncha to’g’risida to’xtalib o’tamiz: sertifikatlashtirish tizimidan foydalanish, sertifikatlashtirish tizimida qatnashuvchi va sertifikatlashtirish tizimi a’zosi.
Sertifikatlashtirish tizimidan foydalanish – guvohnoma talabgoriga sertifikatlashtirish tizimining qoidalariga muvofiq berilgan sertifikatlashtirishdan foydalanish imkoniyati tushuniladi.