Musa qasimli
Yüklə 4,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
38 sizləşdirə bilmirdi. Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin rəhбəri prezident Eyzenhauerə sovetlərin U-2-ləri vurmaq imkanının olmadığını demişdi. Sovetlər Sputniki buraxmaqla kosmos sahəsində ameri- kanlardan önə keçsə də, kəşfiyyat təyyarələrindən baş aça bilmirdi. SSRİ-nin Yer-Yer raketləri ilə də bu təyyarələri vurmaq olmurdu. Sovet lideri Xruşşov əsəbi halda Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsin- dən və Baş Kəşfiyyat İdarəsindən həmin təyyarələri vura biləcək bir sistemin yaradılmasını, çarənin тapılmasını tələb edirdi. Sovet xüsusi xidmət orqanları bütün mümkün yollara baş vururdular. Hət- ta Türkiyə və Yaponiyadakı amerikan bazalarında xidmət edən bir zabiti agentura əməkdaşlığına cəlb edib məlumat almaq üçün cəhd edirdilər. 1960-cı il mayın 1-də U-2 təyyarəsi saaт 5 36 dəqiqədə sovet sə- masına 2 km soxuldu. Təyyarənin sovet səmasına girməsi xəbərini SSRİ müdafiə naziri R.Y.Malinovski səhər tezdən Xruşşova tele- fonla çaтdırdı. Bu zaman Xruşşov Vorobyov dağlarındakı iqamət- gahında yatırdı. Telefon zənginə gözlərini açan soveт rəhбəri “bu şeytan özü ilə sübh tezdən nə gətirir?” deyərək hirslə dəstəyi qal- dırdı. Malinovski amerikan kəşfiyyat təyyarəsinin Əfqanıstan tərəfdən sovet hava sərhədini keçərək Sverdlovska tərəf uçduğunu dedi. Xruşşov bağırdı: “Daxil olub? Vurun onu. Hər cür vasitələr- lə!” 16
raketləri U-2-ni Sverdlovsk səmasında vurdu. Amerikan kəşfiyyat məlumatlarına görə bir amerikan hərbçisi təyyarəni vurmağın müm- künlüyü бarədə informasiyanı sovetlərə ötürmüşdü. Uçuşdan əvvəl xəlvəti olaraq təyyarəyə siqnala cavab verən cihaz qoymuşdu. Yal- nız bundan sonra təyyarə sovetlər tərəfindən vurulmuşdu. Beləliklə, sovetlər amerikan təyyarəsini vuraraq uzun illər boyu bacarmadığı бir işi uьurla yerinə yetirdi. U-2-nin təyyarəçisi özünü paraşütlə xilas etdi. Sovetlər vurulan təyyarəni və təyyarəçini öy- rənməyə başladı. U-2 hadisəsi SSRİ ilə Türkiyəni qarşı-qarşıya qoydu. Sovet hökuməti mayın 13-də Türkiyəyə nota verdi 17 . Notada deyilirdi ki, təbiəti etibarilə sovet hökuməti sovet dövlət sərhədinin kobudcasına pozulmasını cəzasız buraxmazdı. Bu təyyarənin niyyəti və məqsədi anlaşılır-anlaşılmaz sovet raketləri tərəfindən Sverdlovsk rayonunda
39 vurulmuşdur. Qeyd edilirdi ki, sovet hakimiyyətinin əlində olan məlumatlara görə sovet sərhədlərini pozan bu təyyarə ABŞ-a aiddir, davamlı surətdə Türkiyədəki bazalarda saxlanılır və Pakistandan sovetlər üzərinə göndərilmişdir.
Soveт lideri N.S.Xruşşov
Notada təyyarənin uçuşunun kəşfiyyat və təxribat məqsədi güddüyü bildirilir, göyərtəsində səmadan fotoşəkil çəkmə cihazları, radiolokasiya şəbəkəsi, havaya qarşı müdafiə sisteminə daxil olan xüsusi radio, texniki vasitələri qeydə alan cihazın mövcudluğu vurğulanırdı. Təyyarəni öyrənən sovet ekspertlər komissiyası onun casusluq və kəşfiyyat vəzifəsini yerinə yetirmək üçün uçduğu nəticəsinə gəldilər. Təyyarə Adanadakı İncirlik bazasından aprelin 27-də Peşaver hava meydanına uçmuşdu. Oradan isə uçaraq sovet hava sahəsini pozmuşdu. Təyyarə vurulduqdan sonra pilot Povers sağ qaldı. Onun əlində olan xəritəyə görə təyyarə Peşaver-Aral gölü-Sverdlovsk-Arxan- gelsk-Murmansk-Norveçin Bide aerodromu marşrutu ilə uçmalı idi.
40 Notada casus təyyarəçinin sovet müdafiə radar qurğularının im- kanlarını юyrənmək niyyətini etiraf etdiyi göstərilirdi. Sovet hökuməti təyyarəni məcburən vurduğunu bəyan etdi. No- tada deyilirdi ki, sovet hökuməti təyyarəni ərazisində yerləşdirən və hazırlayan Türkiyənin rolunu qeyd etmədən keçə bilməz. Sovet hökuməti Türkiyənin hərbi bazalar yaratmasına etiraz edir, ameri- kan hava qüvvələrinin Sovet İttifaqına qarşı təcavüzkar hərəkətlər üçün ərazisini ABŞ-a verən türk hökumətini bu hərəkətlərə şərik sayırdı. Notada deyilirdi ki, bütün bunlar türk dövlət adamlarının sülhün qorunması, Türkiyə ilə Sovet İttifaqı arasında münasibətlərin yaxşılaşdırılması naminə çalışmaьı arzulamaları yolundakı bəyanat- ları ilə bir araya sığmır. Sovet hökumətinin bundan əvvəl də türk hökumətinə Türkiyə ərazisinin üçüncü dövlət tərəfindən bir hərbi meydan kimi istifadə olunması təhlükəsinə etiraz etdiyi xatırlanırdı. Sovet hökuməti xarici ölkələrin Türkiyə torpaqlarından istifadə edə- rək sovet hava sərhədini pozmasına etirazını bildirdi. Belə hərəkət- lərin davam edəcəyi təqdirdə lazımi tədbirləri həyata keçirəcəyini bəyan etdi. Sovet notasında deyilirdi ki, Sovet İttifaqının əlində ona qarşı təcavüz məqsədi ilə istifadə edilən bütün bazaları zərərsiz hala gətirəcək vasitələr mövcuddur. Türkiyə hökuməti may ayının 24-də cavab notası verdi 18 . Notada sovet notasının türk hökuməti tərəfindən diqqətlə öyrənil- diyi deyilirdi. Amerikan təyyarəsinin SSRİ hava sahəsində uçuşu ilə bağlı hadisənin və bunun doğurduğu anlaşılmazlığın Türkiyə və so- vet hökumətləri arasında müzakirə mövzusu olmadığı sovet höku- mətinin diqqətinə çatdırılırdı. BMT-nin təhqiqinə verilmiş bu hadisə barədə türk hökuməti heç bir hökm vermək istəmədiyini qeyd etdi. Sovet rəsmilərinin özlərinin də dediyi kimi, amerikan təyyarəsinin Türkiyə ərazisini tərk etdikdən üç gün sonra sovet hava sahəsinə girdiyini diqqətə çatdırdı. Hər hansı bir təyyarəyə öz hava sahəsin- dən sovet hava sahəsinə keçməsi xüsusunda heç vaxт icazə ver- mədiyini qətiyyətlə bildirdi. Amerikan rəsmilərinin də belə bir tə- ləbi etmədiklərini vurьuladı. Notada deyilirdi ki, türk hakimiy- yətinin məsuliyyəti Türkiyənin hava sərhədlərindən kənara çıxa bil- məz. Türkiyə hava sahəsində uçan xarici təyyarələrə yalnız beynəl- xalq hüquq normalarına uyğun olaraq icazə verilir. Türkiyə hava
Yüklə 4,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|