Mustafa kemal atatürk ve türk ocaklari tahir kodal
Yüklə 191,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Ocakları
TAED
52* 309
dışardan gelecek tehlikelere karşı milliyetçi ve Cumhuriyetçi kuvvetleri bir noktada toplamak lâzım…” (Atatürk, 1997, s. 90) diyerek, ya “milliyetperver” ve “Cumhuriyetçi” bütün dernek vb. kuruluşların tek çatı altında birleştirilmesini, ya da Türk Ocaklarının görevini sağlıklı yapamadığı için kapatılmasını istemiştir. Türk Ocaklarının kapatılacağı, resmî olmasa bile, ilk olarak 20 Mart 1931’de Türk kamuoyuna açıklanmıştır. Bu tarihten itibaren basında Türk Ocaklarının feshedilerek Cumhuriyet Halk Partisi’ne katılma kararının gerekçelerini açıklayan makale ve yazılar yayımlanmaya başlamıştır (Karayaman, 2011, s. 205). Örneğin Falih Rıfkı Atay, “Fırka ve Gençlik”, adıyla yazmış olduğu yazısında; Türk Ocaklarının dinamizmi, inkılapçı karakteri açıkça ortaya konulmakta, siyasî hayatta Cumhuriyet Halk Partisi’ne rakip olabileceği endişesiyle kapatılmasına karar verildiğini vurgulamıştır. Bir başka yazıda da; Türk Ocaklarının CHP’ye katılmasının iki sebebinin olduğu, bunlardan birincisinin CHP’nin gençliğinin fikrî ve siyasî eğitimlerinde rehber olmaya karar vermesi, ikinci olarak da gençliğin tek elden yönetilmesinin amaçlandığı dile getirilmiştir (Hacaloğlu, 1993, s. 17). Bunlardan başka, Türk Ocaklarının kapatılmasında; ilk başta ekonomi, siyaset, basın ve eğitim alanlarında devleti tek söz sahibi yapma amacı ve isteğinin de etkili olduğu söylenebilir. Bu politika bağlamında; parti- devlet bütünleşmesini ortaya çıkarmak hedeflenmiştir. Bu nedenle, bu süreçte sadece Türk ocakları değil, aynı zaman da Gazeteciler Cemiyeti, Talebe Birlikleri, İhtiyar Subaylar Cemiyeti, Türk Kadınlar Birliği ve Muallimler Birliği gibi pek çok dernek ya kapatılmış ya da devlet kontrolüne alınmıştır. Ocakların, iç politikada Mustafa Kemal Atatürk karşıtı olan eski İttihatçıların toplandığı bir merkez haline gelmesi, yeniden hesap sorma ve Cumhuriyetin geleceği açısından yeni bir tehdit algılamasının ortaya çıkması (Çeçen, 2000, s. 86-87), Ankara’da yapımına başlanılan ve bir milyon lirayı aşan maliyet nedeniyle, dönemin basınında Türk Ocaklarına ilişkin eleştirel yazıların çıkması, kamuoyunda oluşan algı ve tepki (Georgeon, 2006, s. 69), Türk Ocağı’nın 24 Nisan 1930’da başlayan Altıncı Kurultayı’nda Hamdullah Suphi Tanrıöver ile Reşit Galip arasında yaşanan şiddetli tartışmalar, birbirlerine yönelik “Türk Ocaklarını kendi ihtiraslarına kurban etmek” şeklindeki ağır tenkitleri, Hamdullah Suphi Tanrıöver’in “ihtilal hazırlayıcısı” olarak sunulması, Türk Ocağı’na üye alımlarda ırk bakımından bir mani olup olmadığına ilişkin araştırmanın yapıldığı iddiası, Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye sınırları içerisinde ayrıca bir Türk Ocağı’nın olmasına ihtiyaç duyulamayacağı düşüncesine sahip olmaya başlaması ve b unun diğer etnik unsurların da böyle bir ocak oluşturma çabası içerisine girmelerini teşvik 310 * TAED
52
Tahir KODAL
ekonomik ve mali katkı, gibi nedenlerin Türk Ocaklarının kapatılmasında etkili olduğu söylenebilir. Bunun yanında, Türk Ocaklarının CHP’ye devredilmesinde dış siyasal nedenlerin de etkili olduğu ifade edilebilir. Bu nedenlerin başında, Ocakların “Turancı” eğiliminin 1930’lu yıllarda iyi ilişkiler içerisinde bulunulan SSCB tarafından, kendi varlığına bir tehdit olarak algılanmasıdır. SSCB’nin Türkiye Büyükelçisi Suritch, Türk Ocaklarının kendi ülkesi ile fazla ilgilenmesi ve üyeleri arasında yayılmacı amaçlar taşıyan kişilerin varlığı yüzünden, dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ı uyararak, Ocakların gençlere cihangirlik ruhu aşıladığını, cihangirlik kışkırtmalarının bilhassa Rusya’daki Türk toprakları ile ilgili olduğunu, Türk Ocaklarının Rusya’dan kaçan Türklerin uğrak yeri haline geldiğini, böyle bir tutumun Türk- Sovyet do stluğu ile bağdaştırılmayacağını dile getirmiştir (Tanrıöver, 1986, s. 196). Türkiye’nin Türk- Sovyet ilişkilerinin bozulmasına vermiş olduğu önem, Mustafa Kemal Atatürk’ün gerçekçi ve barışçı dış politikası ile “Pan-Türkist” politikaları hayata geçirmek isteyenler arasındaki politik farklılığın Ocağın kapatılmasında etkili olduğu dile getirilebilir. Bu nedenlerden dolayı ve yapılan çalışmalar sonrasında Mustafa Kemal Atatürk, 24 Mart 1931’de Türk Ocakları ile Cumhuriyet Halk Partisi’ni birleştirme kararını almıştır. Bunun üzerine, Türk Yurdu Dergisi yayınına ara vermiştir. Ayrıca, Türk Ocakları’nın olağanüstü kurultaya gitmesi kararlaştırılmıştır. 10 Nisan 1931’de toplanan olağanüstü kurultayda sunulan Türk Ocakları Merkez Heyeti ve Murakıp Raporları’nda; Türk Ocaklarının kapatılıp Cumhuriyet Halk Partisi’ne katılmasına ilişkin karar alınmıştır. Buna ilave olarak, Türk Ocaklarının bütün mallarının CHP’ye devredilmesini kararlaştıran metin oy birliği ile kabul edilmiştir (Cumhuriyet Gazetesi, 11 Nisan 1931, s. 1). Böylece, Türk Ocakları kapatılmış ve yeni bir döneme girilmiştir. Bundan sonra, Ocağın başka bir adla ve CHP çatısı altında hizmet vermesi istenmiştir. Bu istek ve gayret sonrasında Türk Ocaklarının yerine 19 Şubat 1932’de Halkevleri kurulacaktır.
20. Yüzyıla gelindiğinde Osmanlı Devleti içeride ve dışarıda bir takım sorunlarla karşılaşmıştır. Daha önce takip edilen Osmanlıcılık ve İslâmcılık düşünceleri devletin dağılması, yıkılması sürecini engelleyememiştir. Müslüman olmayanlar ve Müslümanlar Osmanlı Devleti’nden ayrılmışlar, ayrılmaya devam etmişlerdir. Bu süreçte, millet olmak için bireylerin millî bilince sahip olmasının şart olduğu, fertlerin kaynaşması, kendi çıkarlarından Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Ocakları
TAED
52* 311
çok milletin çıkarlarını oluşturmak gereği ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, 25 Mart 1912’de Türk Ocağı resmen kurulmuştur. Türk Ocağı kuruluşundan itibaren, yukarıda ifadesini bulan anlayışla çalışmalarını ve mücadelesini sürdürmüş, I. Dünya Savaşı sırasında vatan, millet ve devlet çıkarını merkeze alarak faaliyetlerine deva m etmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün tam bağımsızlıkçı anlayışla Anadolu’ya geçmesinden ve Millî Mücadele’nin lideri olmasının ardından, aktif politikaya girmemeyi ilke olarak benimsemelerine karşın, “milliyetperver-milletini seven” Türk Ocaklılar ve Türk Ocakları O’nun arkasında yer almıştır. Başta İstanbul olmak üzere, şubeleri hızla artan Türk Ocakları işgalleri protesto eden mitingler düzenlemişler, Millî Mücadele’nin her aşamasında, her faaliyetinde görev almışlar, Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasında önemli rol üstlenmişlerdir. Millî Mücadele’nin ardından, bazı şubeleri kapatılan Türk Ocakları Mustafa Kemal Atatürk’ün teşvikiyle yeniden çalışmalarına hız vermiştir. Bu süreçte Mustafa Kemal Atatürk Türk Ocaklarının 1 numaralı üyesi olmuş, Ankara merkezli yeni Türk Devleti’nin kurulması ve Cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra, devlet ve toplum hayatına ilişkin köklü değişiklikler yapılmaya başlanmıştır. Bunlar yapılırken, Türk Ocağı ve Türk Ocaklılar yeni rejimin benimsenmesi, kabul görmesi ve taban a yayılması için üzerine yaslanılması gereken kurumlar ve insanlar olarak görülmüştür. Bu nedenle, Mustafa Kemal Atatürk Türk Ocaklarını ve ocaklıları hem maddî, hem de manevî açıdan desteklemiştir. Bu bağlamda, Türk Ocakları eğitim, kültür, sanat çalışmalarına hız vermiş, halk eğitimine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalara zaman zaman Mustafa Kemal Atatürk de katılmış, yurt gezilerinde Türk Ocaklarını ziyaret etmiş, bunların defterlerini imzalamıştır. Mustafa Kemal Atatürk, Türk Ocaklarını Cumhuriyet rejimine bağlı, çağdaş ve gerçekçi bir kültür milliyetçiliğinin işlendiği, bunun yayılması için çalışan kuruluşlar haline getirmeye çalışmış, Cumhuriyetin ilk ve zor yıllarında Türk Ocakları ve ocaklıları ile bağını hiç koparmamıştır. Ancak, 1931 yılına gelindiğinde Türk Ocakları tarihinde yeni bir dönemi başlatmış, CHP ve Türk Ocaklarının beraber, aynı çatı altında ve kültür şubesi olarak çalışmasını istemiştir. Bu anlayışla, 24 Mart 1931’de Türk Ocakları ile CHP’nin birleştirilme kararını almış, Türk Ocaklarının 10 Nisan 1931’de yapmış olduğu olağanüstü toplantısında; Türk Ocaklarının kapatılıp, mallarının CHP’ye devredilmesi kararlaştırılmıştır. Böylece, Türk Ocakları tarihinde yeni bir döneme girilmiş, daha sonra da Türk Ocakları Halkevlerine dönüştürülmüştür.
312 * TAED
52
Tahir KODAL
Gazeteciler cemiyeti, Talebe Birlikleri, İhtiyar Subaylar Cemiyeti, Türk Kadınlar Birliği ve Muallimler Birliği gibi pek çok dernek ya kapatılmış ya da devlet kontrolüne alınmıştır. İlk başta ekonomi, siyaset, basın ve eğitim alanlarında devleti tek söz sahibi yapan bu süreç, parti- devlet bütünleşmesini ortaya çıkarmıştır. Bu da tek parti devletini ortaya çıkaracaktır. Kaynaklar A- Arşiv Belgeleri T.C. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (T.C. BCA), Dosya No:79-8, Fon Kodu: 30..18.1.1., Yer No:12.58..16. T.C.BCA, Dosya No:79-10, Fon Kodu: 30..18.1.1., Yer No:13.2.26.4. B- Süreli Yayınlar Cumhuriyet Gazetesi Hakimiyet-i Milliye Gazetesi Vakit Gazetesi C- Kitaplar ve Makaleler Afetinan, A. (1981). Atatürk Hakkında Hatıra ve Belgeler. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Akçura, Yusuf. (1981).
Sefercioğlu). Ankara. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Atatürk, K. (2000). Nutuk (1919-1927), Bugünkü Dille. (haz. Zeynep Korkmaz). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını. Atatürk, K. (2004). Nutuk (1919-1927) . Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını. Atatürk, M. K. (1997). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri III . Ankara: Atatürk Araştırma Yayını. Atay, F. R. (2004). Çankaya . İstanbul: Pozitif Yayınları. Aybars, E. (1994). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I. Ankara: Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. Ayda, A. (1984).
Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Ocakları
TAED
52* 313
Aydemir, Ş. S. (1999). Tek adam Mustafa Kemal (1919-1922). İstanbul: Remzi Kitabevi. Balcıoğlu, M. (2000). İstanbul’dan Samsun’a Uzanan Yolda Mustafa Kemal. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I. (Haz .: Durmuş Yalçın-Azmi Süslü vd.). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını. Banoğlu, N. A. (1955). Nükte, Fıkra ve Çizgilerle Atatürk. İstanbul: Nurgök Matbaası. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOADB). (1982). Atatürk ile İlgili Arşiv
Ankara: T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları. Bayraktutan, Y. (1996). Türk Fikir Tarihinde Modernleşme, Milliyetçilik ve Türk Ocakları (1912-1931) . Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Çeçen, A. (2000). Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri . İstanbul: Cumhuriyet Kitapları. Çetinkaya, N. (1985).
Georgeon, F. (1999). Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura (1876-1935). (çev. Alev Er). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları. Georgeon, F. (2006).
Yapı Kredi Yayınları. Gökalp, Z. (1981). Ocaklar Ne Yapmıştır, Vazifesi ve Gayesi Nedir?. Atatürk Devri Fikir
Hacaloğlu, Y. (1993). Türk Ocakları ve Atatürk, Ankara: Türk Yurdu Neşriyatı. Hanioğlu, Ş. (1985). Türkçülük. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, 5, İstanbul: İletişim Yayınları. Kafalı, M. (1987). Türk Ocakları’nın Yakın Tarihimizdeki Yeri. Türk Yurdu. 8(1), Ankara: Türk Ocakları Genel Merkezi Yayını. Karaçam, N. (1968).
Karaer, İ. (1992). Türk Ocakları (1912-1931). Ankara: Türk Yurdu Neşriyatı. Karayaman, M. (2011). Atatürk ve Türk Ocakları. Türk Yurdu Dergisi, 31(283), Ankara: Türk Ocakları Genel Merkezi Yayını. 314 * TAED
52
Tahir KODAL
Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını. Kodal, T. (2003). Mustafa Kemal Atatürk’ün Denizli Ziyaretleri. Atam Dergisi, 19(55), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, 147-161. Orkun, H. N. (1977).
Önder, M. (1975). Atatürk’ün Yurt Gezileri . Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları. Palazoğlu, A. B. (1998). Atatürk İnkılâpları (Devletin Laikleşmesi). Ankara: Türk Hava Kurumu Yayınları. Sarınay, Y. (1990). Atatürk’ün Millet ve Milliyetçilik Anlayışı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. S arınay, Y. (1997). Millî Mücadele’de Türk Ocakları. Türk Yurdu, 17(122), Ankara: Türk Ocakları genel Merkezi Yayınları. Soyak, H. R. (1973). Atatürk’ten Hatıralar, II. İstanbul: Yapı ve Kredi Bankası Yayınları. Sözen, M. (1996). Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi . Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Şapolyo, E. B. (1966). Milli Mücadele’de Hamdullah Suphi. Türk Kültürü, IV (45), Ankara. Tevetoğlu, F. (1986). Hamdullah Suphi Tanrıöver. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. Tunaya, T. Z. (1981). Devrim
Kitabevi Yayınları. Tunaya, T. Z. (1988).
Vakfı Yayınları. Turan, Ş. (1996). Türk Devrim Tarihi [Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923-1938)]. Ankara: Bilgi Yayınevi. Üstel, F. (2004).
İstanbul: İletişim Yayınları. Yüklə 191,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|