Mustaqil ish Mavzu: Kasbiy faoliyatning etikaviy tamoyillari

Qiyosiy usulo’ rganishni tashkil etish hozirgi holatning bir yoki bir nechta bo’ laklarini (sifatning rivojlanish darajasi, munosabatlar va boshqalar) olish va natijalarni boshqa vaqtda, boshqa mavzular bilan o’ tkazilgan shunga o’ xshash bo’ lim bilan solishtirishdan iborat. boshqa sharoitlarda va boshqalar. Taqqoslash uchun ideal yoki model xarakteristikalari, standart qiymatlar va boshqa ko’ rsatkichlardan foydalanish mumkin.
Tadqiqotni tashkil etishning qiyosiy usulining afzalligi - natijalarni olish tezligi va talqinning ravshanligi. Kamchiliklar orasida taqqoslashning ob'ektivligi uchun ko’ plab omillarni hisobga olish, bashorat qilishning past aniqligi va taqqoslash mezoniga bo’ lgan ehtiyoj kiradi. Ushbu usul professional tanlovda samarali qo’ llaniladi, agar test natijalariga ko’ ra sub'ektning ma'lum bir ishga yaroqliligi to’ g'risida xulosa chiqarilganda - olingan ma'lumotlar ushbu faoliyatdagi professional muhim fazilatlar bilan taqqoslanadi.
Uzunlamasına usul(ingliz tilidan "long-time" - uzoq vaqt davomida) ma'lum vaqt davomida o’ rganilayotgan ob'ektni va bu davr uchun tizimli bo’ limlarni kuzatishdan iborat. Tadqiqot natijalariga ko’ ra o’ rganilayotgan xususiyatlarning o’ zgarishlar dinamikasi tahlil qilinadi. Ushbu usulning afzalligi keyingi rivojlanish, o’ z-o’ zini ta'minlash va natijalarning yuqori ishonchliligini bashorat qilish imkoniyati, kamchiliklari esa tadqiqotning davomiyligi va ko’ pincha bir-birini takrorlaydigan katta hajmdagi ma'lumotlardir. Uzunlamasına usul uzoq muddatli ta'sirlarni o’ rganish uchun ishlatiladi, masalan, pedagogik yoki psixoterapevtik.
Kompleks usul qiyosiy va bo’ ylama imkoniyatlarini birlashtiradi, bunda bir qator bo’ laklarning tipik ko’ rsatkichlari taqqoslash uchun ko’ rsatkich sifatida ko’ rib chiqiladi va dastlabki va yakuniy bo’ limlarning natijalari tahlil qilish uchun turli xil ma'lumotlar bo’ ladi. Ushbu usul ko’ pincha o’ quv dasturlari samaradorligini baholashda, materialni o’ zlashtirish dinamikasi, uni o’ zlashtirish kuchi, olingan bilim va ko’ nikmalar miqdori o’ rganilganda qo’ llaniladi.
2.2 Empirik usullar
Empirik usullar to’ g'ridan-to’ g'ri faktlarni to’ plash uchun xizmat qiladi va juda katta usullar guruhini birlashtiradi, xususan:
1) kuzatish (o’ z-o’ zini kuzatish) - bu erda reja, mezonlar, kuzatilgan belgilarni farqlash qobiliyati, yakuniy natijaning sub'ektivligini kamaytirish uchun mutaxassislar guruhi talab qilinadi;
2) eksperiment (laboratoriya va tabiiy): yakuniy natija noma'lum bo’ lgan gipotezalarni tekshirish tartibi;
3) test (anketalar, blanklar, manipulyatsiya, vosita, proyektiv): natija variantlari aniqlanganda, ammo ma'lum bir mavzu uchun qaysi variant xosligi noma'lum bo’ lgan standart protsedura;
4) so’ rov (anketa, suhbat, suhbat): berilgan savollarga javob olish - yozma, og'zaki va oldingi savollarga javoblarga qarab;
5) modellashtirish (matematik, kibernetik, simulyatsiya va boshqalar): ob'ektni uning modelini yaratish va tahlil qilish orqali o’ rganish;
6) faoliyat mahsulotlarini tahlil qilish: bu usulning asosiy afzalligi shundaki, tadqiqot bilvosita, ya'ni sub'ekt ishtirokisiz amalga oshirilishi mumkin.
Nazorat -ob'ektiv kuzatish usulining vazifasi o’ rganilayotgan psixik jarayonlarning sifat xususiyatlarini bilish va ular orasidagi muntazam aloqalar va munosabatlarni ochib berishdir. U o’ rganilayotgan psixik jarayonlarning tegishli faoliyat turlarida ob'ektiv ko’ rinishlarini tadqiqotchi tomonidan bevosita idrok etishiga asoslanadi.
Kuzatish usulining eng xarakterli xususiyati shundan iboratki, u tekshirilayotgan hodisani bevosita uning tabiiy sharoitida o’ rganish imkonini beradi, chunki bu hodisa real hayotda davom etadi. Kuzatish usuli o’ rganilayotgan hodisalarning tabiiy jarayoniga o’ zgarishlar yoki buzilishlarni keltirib chiqarishi mumkin bo’ lgan har qanday usullardan foydalanishni istisno qiladi. Buning yordamida kuzatish usuli o’ rganilayotgan hodisani yaxlitligi va uning sifat belgilarining hayotiy haqiqatini bilish imkonini beradi.
Psixologiyada ob'ektiv kuzatishning predmeti to’ g'ridan-to’ g'ri sub'ektiv psixik kechinmalar emas, balki ularning shaxsning xatti-harakati va xatti-harakati, nutqi va faoliyatidagi namoyon bo’ lishidir.
Psixologiyada ob'ektiv kuzatishning to’ g'ri tashkil etilgan usuli quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi:
1. O`rganiladigan hodisalar ularning odatiy sharoitlarida, tabiiy yo`nalishida hech qanday o`zgarishsiz kuzatiladi. Kuzatish faktining o’ zi o’ rganilayotgan hodisani buzmasligi kerak.
2. Kuzatish o’ rganilayotgan hodisaga eng xos bo’ lgan sharoitlarda amalga oshiriladi. Masalan, oddiy jismoniy tarbiya darslariga qaraganda, sport mashg'ulotlari bilan bog'liq hissiy-irodaviy jarayonlarning xususiyatlarini musobaqalar paytida kuzatish yaxshidir.
3. Kuzatishlar orqali material to’ plash tadqiqot vazifasiga muvofiq avvaldan tuzilgan reja (dastur) bo’ yicha amalga oshiriladi.
4. Kuzatish bir marta emas, tizimli ravishda olib boriladi; kuzatishlar soni va kuzatilgan odamlar soni mazmunli natijalarga erishish uchun etarli bo’ lishi kerak.
5. O’ rganilayotgan hodisa har xil, muntazam o’ zgaruvchan sharoitlarda kuzatilishi kerak.
Tajriba -Tajriba oddiy kuzatish usulidan birinchi navbatda o’ zining vazifalari bilan farq qiladi. Tajriba yordamida biz asosan o’ rganilayotgan hodisalarni tushuntiramiz, kuzatish yordamida esa asosan tasvirlaymiz.
Eksperiment tadqiqot usuli sifatida quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi:
1. Tadqiqotchi o`zini qiziqtirgan hodisani ataylab yaratadi, jonlantiradi.
2. Tasodifiy sharoitlarning ta'sirini istisno qiladigan hodisani nisbatan sof shaklda kuzatish imkonini beruvchi maxsus eksperimental muhit yaratiladi, bu oddiy kuzatish usuli bilan ko’ pincha hodisalar o’ rtasida mavjud bo’ lgan haqiqiy aloqalarni ochishga to’ sqinlik qiladi.
3. O’ rganilayotgan hodisa tadqiqotchiga qancha kerak bo’ lsa, shuncha takrorlanadi.
4. O`rganilayotgan hodisaning davom etish shartlari tabiiy ravishda o`zgaradi.
5. Qoida tariqasida, eksperimental usul maxsus aniq o’ lchash uskunalari bilan jihozlangan bo’ lib, bu o’ rganilayotgan hodisaning miqdoriy tavsifini olish va natijalarni statistik ishlov berishga imkon beradi, bu ko’ pincha o’ rganilayotgan qonuniyatlarni tavsiflash uchun zarurdir. .
Suhbat- psixologik tadqiqotlar o’ tkazishda ko’ pincha sub'ektlar shaxsiyatining psixologik xususiyatlarini (ularning e'tiqodlari, qiziqishlari, intilishlari, jamoaga munosabati, o’ z vazifalarini tushunishlari), shuningdek, yashash sharoitlarini tavsiflovchi ma'lumotlarni to’ plash zarur bo’ ladi; va hokazo. Bunday tadqiqotlarda oddiy kuzatish usuli unchalik qo’ llanilmaydi, chunki bu masalalar bo’ yicha har qanday batafsil materiallarni olish juda uzoq vaqt talab etadi.
Bunday hollarda suhbat usuli muvaffaqiyatli qo’ llaniladi, bu asosan ushbu tadqiqotda muhim bo’ lgan cheklangan miqdordagi savollar atrofida to’ plangan kuzatishga yo’ naltirilgan. Bu usul tadqiqotchini qiziqtirgan masalalar bo’ yicha suhbat o’ tkazilayotgan odamlar bilan tasodifiy suhbatdan iborat (suhbat so’ rovnomaga aylanmasligi kerak).
Bu holda to’ plangan ob'ektiv material tabiiy ravishda nutq shakliga ega. Tadqiqotchi o’ rganilayotgan hodisani suhbatdoshlarning nutq reaktsiyalariga qarab baholaydi .
Suhbat usulidan to’ g'ri foydalanish quyidagilarni o’ z ichiga oladi:
tadqiqotchining suhbatdan ancha oldin o’ rnatilgan sub'ektlar bilan shaxsiy aloqasi mavjudligi;
puxta o’ ylangan suhbat rejasiga ega bo’ lish;
tadqiqotchining bevosita savollarni emas, balki uni qiziqtirgan materiallarni olishning bilvosita usullarini qo’ llash qobiliyati;
tadqiqotchining jonli suhbat davomida uni qiziqtirgan faktlarga aniqlik kiritish, yozib olish yoki stenografiyaga murojaat qilmasdan ularga aniqlik kiritish qobiliyati;
keyingi kuzatishlar natijasida olingan ma'lumotlarning ishonchliligini boshqa shaxslardan olingan qo’ shimcha ma'lumotlar yordamida aniqlashtirish va boshqalar.