Muxtor Omarxonuli Auezov

Muxtor Omarxonuli Auezov — buyuk qozoq yozuvchisi, jamoat arbobi, olim olim, Qozogʻiston Fanlar akademiyasi akademigi (1946), filologiya fanlari doktori va professori (1946), Qozogʻiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1957).
Bu hozirgi Sharqiy Qozog'iston viloyati U 1897 yil 28 sentyabrda Abay tumanining Burili shahrida tug'ilgan . U chiqqan urug ' usta .
Muxtorning bobosi Auez Eski Ahdda savodxon bo‘lgan, arab, fors va O‘rta Osiyo turkiy adabiyotidan xabardor bo‘lgan. Muxtorga bolaligida bobosi arab harflarini o‘rgatgan. Muxtorning otasi Omarxon va Abay qishlog‘i yonida yashovchi Auez unashtirilgan, do‘stona odamlar edi. 1908-yilda Semipalatinskdagi Kamoliddin Hazret madrasasida tahsil oladi, so‘ngra rus maktabining tayyorlov kursiga o‘tadi. 1910-yilda u Semipalatinskdagi besh sinfli rus xazina maktabiga o‘qishga kiradi va oxirgi sinfda o‘qib yurgan chog‘ida o‘zining birinchi asari “Bo‘ron”ni yozadi.
Semeydagi maktabni tugatgan shahar o'qituvchilar seminariyasiga o'qishga kiradi . U seminariyada oʻqib yurgan kezlarida Shakarim Xudoyberdiulining “Jolsiz zyaba” dostoni asosida “ Enlik-kebek” pyesasini yozib , 1917 yil iyun oyida Oyqudiqda sahnalashtirdi.
Rossiyadagi siyosiy inqiloblar Auezov hayotiga katta o‘zgarishlar kiritdi. Semipalatinskda “Alash yoshlari” uyushmasini tuzib , turli to‘garaklar ochilishiga turtki bo‘ldi. Uning Jusipbek Aymautov bilan birgalikda yozgan “Qozoqning o‘ziga xos xususiyatlari” deb nomlangan birinchi maqolasi 1917-yil 10-martda “Alash” gazetasida bosiladi . 1918 yil 5-13 mayda Ombida boʻlib oʻtgan Qozoq yoshlari umumiy qurultoyida qatnashib , uning markaziy ijroiya qoʻmitasi aʼzosi etib saylandi. Auezov yozuvchi Jusipbek Aymautov bilan birgalikda Semeyda "Abay" ilmiy va jamoat jurnalini nashr etishda qatnashadi. 1919 yilda u seminariyani tugatib, ijtimoiy-siyosiy ishlar bilan shug'ullanadi. 1919 yil 4 dekabrda Semipalatinskda bolsheviklar hokimiyati o'rnatildi va Auezov Semey gubrevkomi qoshida ochilgan qozoq bo'limining boshlig'i va "Qozoq tili" gazetasining rasmiy noshiri etib tayinlandi . 1921 yil noyabr oyida u Qozog'iston SSR Markaziy Ijroiya Qo'mitasi (MSK) a'zosi etib saylandi va u erda kadrlar masalalari bilan shug'ullanadi. Oʻsha yili “ Qizil Qozogʻiston” jurnalining 3-4-raqamlarida “Koʻrgansizlar kuni” qissasi bosilib chiqdi. 1922 yil kuzida Toshkentda O‘rta Osiyo universitetiga stajyor sifatida o‘qishga kirib, “Sho‘lpan” , “Sana” jurnallariga ishga joylashdi. Ushbu nashrlarda “Yurt rasmlari”, “Yuloq hikoyalari”, “Uylanish”, “Tayyor fuqaro”, “Kim aybdor”, “Zamon erkesi” (“Chilq eting va kuying”) qissalari chop etiladi. 1923 yil iyun oyida u Leningrad davlat universiteti ( hozirgi Sankt-Peterburg ) ijtimoiy fanlar fakultetining til va adabiyot bo'limiga o'qishga o'tdi. 1924-1925 yillarda u Semeydagi o'qituvchilar texnikumiga dars berish uchun tayinlangan. Keyin u "Tang" jurnalini chiqaradi . U erda "Aybdor qiz", "Qora go'zallik", "Qarilik soyasida", "Juanik" hikoyalari nashr etilgan. 1925 yilda u Leningradga qaytib, o'qishni davom ettirdi. 1926 yilning yozida Semipalatinskga maxsus ilmiy ekspeditsiya tashkil qildi va uning materiallari asosida yozilgan “Adabiyot tarixi” monografiyasi 1927 yilda kitob holida nashr etildi. 1927 yilning yozida u Jetisu viloyatiga tashrif buyurib, Ilyos Jansugirov bilan birgalikda kelajakdagi ishlari uchun material to'playdi . U Leningradga qaytishi bilan ana shu materiallar asosida “Qarash-Qarash voqeasi” qissasini , “Qili zamon” romanini , “ Xon Kene” pyesasini yozadi . 1928-yilda O‘rta Osiyo davlat universitetining aspiranturasiga o‘qishga qabul qilingan va Qozog‘iston ta’lim institutida dars bergan.