N a m a n c a n d a V l at universitkti viaxkamon q o d I r j o n o d I i j o n o V i c h d I n s h u n o s L i k

Uhud jangidan keyin Muhammad payg’ambar rahbarligida
atroflardagi badaviy arablari musulmonlikka dohil qilindi, jamoa
mustahkamlandi. Payg’ambarimiz diniy rahbar, bosh imom ham harbiy
qo’mondon (lashkarboshi), ham ma’muriy rahbar sifatida hamma tan
olgan buyuk shaxsga aylandi.
Hijratdan keyingi o’tgan 3 yil ichida huquqiy va ahloqiy
munosabatlami takomillashtirishga qator karor va qonunlar kiritiladi va
85

---

ular keyinchalik islom shariatida mustahkam o’rin egallaydi.625 yilning
oxiri 626 yilning boshlarida vahiy qilingan 4-surada oila, nikoh, vorislik,
etim-esirlar huquqi kabi 2-suradagi (Uhud, jangidan keyin) masalalar
yanada batafsilroq aytib o ’tilgan. Mukammal yangi qonun-qoidalar (4-
suraning 1-39, 127-130-oyatlar), shuningdek jihod urushlarida ishtirok
etish, shahidlar va ulaming oilalari haqidagi qoidalar vahiy etilgan (4-
suraning 71-104-oyatlari).
Shuningdek, Badr va Uhud janglarida, oraliqdagi 10 dan ortiq
mayda to’qnashuvlarda, jami 180 dan ortiq kishi halok bo’lgan edi.
Ulardan qolgan tul xotinlaru etim bolalaming turmushi va ta’minoti
masalasi paydo bo’lgandi. Etimlar va bevalami boqish, tarbiyalash
maqsadida to’rttagacha xotin olishga ruxsat etilgan. Lekin ularga teng
qaray olmagan kishi bo’lsa bitta xotin olsin, hatto o ’z cho’risiga
uylansin, deyishning mohiyatida shahvatparastlik emas, balki vujudga
kelgan murakkab ijtimoiy, huquqiy va ahloqiy muammolami hal qilish
zaruriyati yotadi.
Bu masalada musulmonlarga ibrat bo’lish uchun payg’am-baming
o ’zi Uhud jangida yaralanib, keyin vafot etgan yaqin safdoshi Abu
Salama ibn Abdul Asadning xotini Ulima Salamaga 626 yilning mart