N a m iq abbasov məDƏNİYYƏt siyasəTİ
Yüklə 3,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycanda intellektual mülkiyyət, xüsusilə də müəlliflik hüququnun inkişaf perspektivlərini aşağıdakı istiqamətlər prizmasından nəzərdən keçirmək daha məqsədəuyğundur: müasir tendensiyalar və Azərbaycanın yeni beynəlxalq sazişlərdə və dövlətlərarası kooperasiyalarda iştirakının genişləndirilməsi nəzərə alınmaqla milli qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi; bu sahədə dövlət siyasətinin və m üəllif hüquqlarının idarə olunmasını həyata keçirən milli orqanın bundan sonra da modernləşdirilməsi və onun səlahiyyətlərinin inkişaf etdirilməsi; pozulmuş hüquqların təmin edilməsində hüququn tətbiqi praktikasının gücləndirilməsi. Hər şeydən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da rəqəmli texnologiya və İnternet adi praktikaya çevrilməyə başlamışdır. Bununla əlaqədar olaraq, agentlikdə hüquqların rəqəmli şəbəkələrdə idarə olunması perspektivləri üzrə iş
aparılmışdır. Rəqəmli
şəbəkələrdə müəlliflərin hüquqlarının qorunması ilə əlaqədar Azərbaycanın müəlliflik hüququ qanunvericiliyinə “fonoq- ram”, “hamının nəzərinə çatdırmaq hüququ” və “yayım hüququ” anlayışları ilə bağlı dəqiqləşdirmələr və agentliyin hazırladığı digər müvafiq təkliflər əlavə edilir. UİMT-in yeni beynəlxalq müqavilələrində - “Müəlliflik hüququ haqqında Müqavilə” və “İfalar və fonoqramlar haqqında Müqavilə”də Azərbaycan Respublikasının iştirakı məsələsinə səlahiyyətli orqanlarda baxılması ilə əlaqədar hazırlıq işləri aparılır. Mühüm vəzifələrdən biri milli qanunvericiliyin, yerinə yetirilmiş olan müqayisəli təhlil əsasında Avropa direktivlərinə uyğunlaşdınlmasıdır. Azərbaycanda, əlaqəli hüquqların qorunmasına dair Roma Konvensiyasına üzv olmaq istiqamətində hazırlıq işləri aparılmışdır, çünki milli qanunvericilik bu beynəlxalq sazişin tələblərinə uyğun gəlir. Azərbaycanın Ümumdünya Gömrük təşkilatına üzv olmağa hazırlaşması və TRİPS müqaviləsi tələblərinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar Azərbaycan 94
Respublikasının Gömrük Məcəlləsinə sərhəddə piratçılığa və saxtakarlığa qarşı ehtiyat tədbirlərini sərtləşdirən bəzi dəyişikliklər edilməsi nəzərdə tutulur. Azərbaycanda müəlliflik hüququ sisteminin inkişaf etdiril məsi planına əhalinin və hüquq sahiblərinin məlumatlandırıl ması məqsədilə yaxın vaxtlarda “İntellektual mülkiyyət” jurna lının nəşri, broşürlərin, bukletlərin və xüsusi nəşrlərin hazırlan ması daxildir. Bununla əlaqədar, rəqəmli mikromətbəə və xüsusi təşkilati texnika əldə edilməsi məsələlərində ÜİMT-in agentliyə göstərdiyi yardım hər cür tərifə və təşəkkürə layiqdir. M üasir müəlliflik hüququnun rolu haqqında danışarkən vurğulamaq lazımdır ki, hər bir ölkə özünün təkrarolunmaz simasına görə öz xalqına borclu olduğu kimi, müəlliflik hüququ da özünün bu günkü vəziyyətinə görə mövcud əsərlərə borcludur. Volterin kitablar haqqında söylədiyi qiymətli sözlər tamamilə haqlı olaraq bütün əsərlərə şamil edilə bilər: “Onlar bizim ocaqlanmızdakı od kimidirlər: biz onları kimdənsə götürür, ocağımızı qalayır, sonra başqalarına ötürürük. Nəticədə onlar hamının malı olur” . Millətin ən başlıca sərvəti olan intellekt öz mənbəyi kimi həmişə yaradıcılığa əsaslanmışdır. Yaradıcılıq məhsulları - elmi, bədii və incəsənət əsərləri bütün tarix boyunca bəşər mədəniyyətini hərəkətə gətirən lokomativ rolunu oynamışdır, onların qorunub saxlanılması isə mədəni təkrar istehsala səbəb olmuşdur. Yaradıcı şəxslərin hüquqlarını qoruyan və müdafiə edən qanunvericilik aktları da milli irsin, mədəniyyət ənənə lərinin və ölkənin özünəməxsusluğunun mühafizə olunmasının zəruri şərti kimi meydana çıxmışdır. Güclü və müstəqil mədəniyyət industriyasının yaradılması belə qanunların mövcudluğundan asılıdır. XX əsrin sonlarında bilik və mədəniyyətin funksiyalarında baş verən prinsipal dəyişikliklər və rəqəmli XXI əsrin imkanları intellektual fəaliyyət nəticələrindən istifadənin miqyasının kəskin surətdə genişlənməsinə gətirib çıxardı. İnsan 95
ağlının yaradıcılıq məhsulları iqtisadi dövriyyənin ən mühüm növlərindən birinə çevrildi. M üasir dünyada heç bir sərhəd yaradıcılıq əsərlərinin yayılması üçün maneə törədə bilmir: bu səbəbdən m üəllif hüququ elə bir sahəyə çevrilmişdir ki, onun mərkəzi nöqtəsi dünyanın hər yerindədir, çevrəsi isə ümumiyyətlə yoxdur. Bütün bunlar mədəni nemətlərin beynəlxalq ticarətinin inkişa fında son dərəcə vacibdir və belə qarşılıqlı fəaliyyətin təh lükəsizliyini nəzərdə tutur. Bununla da, cəmiyyətin qorunub saxlanılması və inkişafı üçün mədəniyyətin qorunması və
stimullaşdırılmasının vacibliyinin dövlət tərəfindən dərk edilməsinin hüquqi ifadəsi olan müasir müəlliflik hüququ intellektual fəaliyyətin təkcə mədəni-intellektual deyil, həm də iqtisadi nəticələrinin reallığını diqqətə alır. Əgər yaradıcılığın dəstəklənməsi və stimullaşdınlması şəxsiyyət azadlığı və insan hüquqlarından doğursa, onda bu hüquq və azadlıqların, yaradıcılığın obyektiv ifadə olunmuş nəticələrinin mühafizəsi və qorunub saxlanıl ması ilə inteqrasiyası onlann iqtisadi dövriyyədə fəal iştirak edən bazar məhsulları olduğunu qəbul etmək deməkdir. Müəlliflik hüququnun ikili təbiəti illər ötdükcə özünü daha aydın büruzə verir, şəxsi və əmlak hüquqlarının sıxı surətdə bir-birinə qarışması, bizim fıkrimizcə, yaradıcının şəxsiyyətilə sıx bağlı olan müstəqil müəlliflik hüququ institutunun yaranmasına səbəb olmuşdur. Bununla yanaşı, müəlliflik hüququ haqqında qanunverici liyin üç əsrlik tarixi, müəlliflə cəmiyyətin maraqlan arasında ağıllı balans - sərbəst ideya və biliklər axınında cəmiyyətin tələbatlan ilə öz yaradıcı əməyinin ədalətli şəkildə mükafatlan- dınlmasını arzulayan m üəllif marağı arasında kompromis axtarışından ibarət olmuşdur. Müəlliflik hüququ sahəsində toplanmış beynəlxalq təcrübədən istifadə olunması, milli ənənə və xüsusiyyətlərin və nəhayət bütün tərəflərin maraqlanmn nəzərə alınması mühüm rol oynayır: son nəticədə bu sahədə 96
Yüklə 3,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|