N. Mammadov monoqrafiya 2013+60ч90 N. Mammadov
Yüklə 2,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
çəkindirə bilmədi. Sirr deyil ki, 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi” im- zalanandan bu yana dünyanın bəzi böyük gücləri Ermənistanın da regionda həyata keçirilən beynəlxalq layihələrdə iştirakını təmin etməyə çalışırdılar. Hətta Dağlıq Qarabağın və ətraf rayonların işğalının enerji məsələsindən ayrı olduğunu sübut etməyə çalışırdılar. Onlar bəzən “əvvəlcə əməkdaşlıq, sonra münaqişənin həlli” kimi al- dadıcı təkliflər də edirdilər. Guya Azərbaycanın xoşniyyətli olduğuna əminliyi yaranandan sonra Ermənistan işğal etdiyi torpaqlardan çə- kiləcək. Ancaq Ulu öndər Heydər Əliyev neft ixracı marşrutlarının heç bir halda Ermənistan ərazisindən keçməyəcəyini qətiyyətlə bəyan etdi. Bu məsələyə yalnız Azərbaycanın torpaqları işğaldan azad edil- dikdən sonra baxıla bilərdi. Bu səbəbdən Azərbaycan Prezidenti neft ixracını Gürcüstan ərazisindən həyata keçirmək üzərində möhkəm dayandı. Doğrudur, Gürcüstanda bəzi dairələr bundan sui-istifadə etməyə cəhdlər etdilər. Heydər Əliyevin siyasi ustalığı və qonşu dövlətə dost münasibəti həmin böhranlı situasiyaları aradan qaldırdı. Azərbaycanın enerji daşıyıcılarının Gürcüstan ərazisindən iki xətlə ixracı regionda geosiyasi mənzərəni kökündən dəyişdi. Bu prosesə Azərbaycanın kommunikasiya-nəqliyyat sahəsində əhəmiyyətli layihələri həyata keçirməsi ciddi təsirini göstərir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xəttinin çəkilişi, Tarixi İpək Yolunun bərpası bu sırada ilk yada düşən layihələrdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Ermənistan Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolunun çəkilişini əngəlləmək üçün çox çalışdı. Rəsmi İrəvan Ermənistandan yan keçən bu marşrutun regionun birliyinə ziyan verəcəyini arqument kimi ortaya atırdı. Hətta ABŞ Konqresi Ermənistanın mövqeyini dəstəkləyən addım atdı: ABŞ və Avropa şirkətləri bu layihəni maliyyələşdirmək dən imtina etdi. Ermənistana bu da kömək edə bilmədi – bütün xərcləri Azərbaycan və Türkiyə öz üzərinə götürdü. Ayrıca Azərbaycan Gürcüstanın xərclərini ödəməyə hazır olduğunu bildirdi. Dövlətimizin bu addımı Azərbaycanın regionun inkişafı üçün mümkün olan hər şeyi etməyə qadir olduğunu nümayiş etdirdi. Bundan başqa, Azərbaycan özünü əsl dost və strateji tərəfdaş kimi apardı. Göründü ki, Ermənistanın düşmənçiliyi onu çətin 128 vəziyyətə salıb. Azərbaycan tərəfdaşlarına həmişə yardım edir. Gür- cüstan rəsmiləri dəfələrlə Azərbaycan rəhbərliyinə ən ağır günlərində onlara yardım etdiklərinə görə minnətdarlıqlarını bildiriblər. Faktiki olaraq, Azərbaycan Cənub Qafqazın ayağa qalxmasını təmin etdi, onu kənar qüvvələrdən asılı vəziyyətə düşməyə qoymadı. Əgər Er- mənistan konstruktiv siyasət yeritsə və Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsə idi, onun bugünkü vəziyyəti tamamilə başqa cür olardı. Ümu- miyyətlə, Cənub Qafqazın geosiyasi mənzərəsi xeyli yaxşılaşardı. İkincisi, Azərbaycan regional siyasətində bərabərhüquqlu tərəfdaşlığa üstünlük verir. Yəni Azərbaycan region dövlətləri ilə münasibətlərində öz üstünlüklərindən süni istifadəyə çalışmır. Milli və dövlət maraqlarının təmin edilməsi başqa məsələdir. Söhbət burada bütün situasiyalarda tə- rəfdaşla beynəlxalq hüquq qaydalarının imkan verdiyi çərçivədə dav- ranmaqdan gedir. Yəni dövlətimizin geosiyasi məqsədi qarşılıqlı əmək- daşlığa əsaslanan və inkişaf edən məkan formalaşdırmaqdan ibarətdir. Həmin prosesdə Azərbaycan regional təşkilatların imkanlarından geniş istifadə etməyə çalışır. GUAM çərçivəsində ölkəmizin fəaliyyəti bunu təsdiq edir. Bu təşkilat 1997-ci ildə yaradılıb. Azərbaycan bu qurum çərçivəsində Gürcüstan və Ukrayna ilə əməkdaşlığı yüksək qiymətləndirir. O, hər iki ölkənin enerji problemlərinin həllinə böyük yardımlar etdi. Son illər GUAM bir qurum kimi gözlənildiyi qədər səmərəli fəaliyyət göstərmir. Lakin Azərbaycan yenə də GUAM formatında əməkdaşlığa böyük diqqət yetirir. Başqa bir regional təşkilat – Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatında (QDİƏT) da Azərbaycan fəal işti rak edir. Bu təşkilat 1992-ci ildən fəaliyyət göstərir. 2009-cu ildə ilk dəfə olaraq QDİƏT- də sədrlik Azərbaycana keçəndə, regionda əməkdaşlığa mane olan həll edilməmiş münaqişələrə xüsusi önəm verilməyə başlandı. Azər- baycan təşkilat üzvləri arasında informasiya-kommunikasiya sahəsində əməkdaşlığın dərinləşməsi istiqamətində ciddi işlər gördü. Ölkəmiz bununla regional təşkilatlar daxilində bölgədə sülh və inkişafa xidmət edən addımlar atdığını nümayiş etdirmiş oldu. 129 Azərbaycanın regional siyasəti kontekstində bir məqamı da vur- ğulamaq lazımdır. Hələlik Cənub Qafqazda yerli inteqrativ qurumlar azdır. Onların təsir dairəsi yaxşılaşdırılmalıdır. Burada əsasən Qərb təşkilatları fəaliyyət göstərirlər. Həmin təşkilatların regionun inteq- rasiyasına xidmət göstərməsi məsələsi hələ tam aydın deyil. Çünki proseslər göstərir ki, bəzi hallarda insan haqları, siyasi məhbus və s. kimi amillər dən süni istifadə edilir. Bir sıra hallarda isə birtərəfli yanaş malar müşahidə olunur. Odur ki, hazırkı mərhələdə regional təşkilatların bölgənin siyasi, iqtisadi və mədəni həyatına lazımi dərəcədə təsir edə bilmədiyini deyə bilərik. Bu çatışmazlıq Azərbaycanın regional siyasətinə bir sıra maneələr törədir. Məsələn, regionda mü- naqişələrin həlli gecikir. Ermənistanın konstruktiv mövqe tutması üçün lazım olan addımlar atılmır. Beynəlxalq təşkilatların Cənub Qafqazda fəaliyyəti genişlənir. BMT, ATƏT, Avropa Şurası və başqaları regionda fəaliyyətlərini davam etdirirlər. ATƏT-in əsas missiyası münaqişələrin həlli olsa da, hələlik ATƏT Cənub Qafqazda münaqişələrin nizamlanması isti- qamətində üzərinə düşən vəzifənin öhdəsindən gələ bilməmişdir. Bütövlükdə götürdükdə, regionda münaqişələrin (Dağlıq Qarabağ, Abxaziya və Cənub Osetiya) həlli ilə bağlı heç bir beynəlxalq təşkilat kifayət qədər səmərəli fəaliyyət göstərmir. BMT-nin Təhlü- kəsizlik Şurasının Ermənistan işğalçı qoşunlarının Azərbaycan əra- zisindən qeyd-şərtsiz çıxarılması ilə bağlı qəbul etdiyi 823 (1993-cü ilin apreli), 853 (1993-cü ilin iyulu), 874 (1993-cü ilin oktyabrı) və 884 (1993-cü ilin noyabrı) saylı qətnamələr hamıya məlumdur. Qət- namələrin hər birində Ermənistanın işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərindən dərhal və qeyd-şərtsiz çıxarılması tələb olunur. Lakin indiyə qədər bu qətnamələrin heç biri yerinə yetirilməyib. ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr dövlətlərinin Ermənistan- Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində bir irəliləyişə nail ola bilməməsi də faktdır. Ermənis tanın sözdə işğalçı adlandırıl- masının praktiki nəticəsi yoxdur. BMT və ATƏT qlobal miqyasda kifayət qədər nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlardır. Onların Cənub Qaf- qazdakı münaqi şələrin həllində konkret nəticə əldə edə bilməmələri 130 Yüklə 2,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|