Sadəlik üçün sayırıq ki, δ
s
və δ
t
addımları A
1
və A
2,
yaxud A
2
və
A
3
nöqtələri arasında (t
1
,t
2
,t
3
,t
4
zaman anları arasında) eynidir.
Hesabat A
2
nöqtəsindən aparılır.
Meteoroloji kəmiyyətin dəyişmə sürəti 1-3 nöqtələri və ya t
1
və
t
3
anları arasındakı orta qiymət kimi tapılr.
c
1
=
,
s
2δ
1
3
f
f
c
2
=
t
2δ
1
3
t
t
f
f
,
Onda interpolyasiyada
f
i
= f
1
c
i
s
k
+
,
2
)
k
s
(
δ
a
2
1
(3.14)
f
ti
=
.
2
)
k
t
(
δ
a
k
δt
c
t
f
2
2
3
2
ikinci toplananın qarşısındakı mənfi işarəsi koordinat başlanğıcı
kimi qəbul olunan A
2
nöqtəsindən solda yerləşən nöqtələri
hesablamaq üçündür. Qeyd edək ki, δ
s
= 1 qəbul etmək rahatdır.
Onda, δ
si
, δ
sk
, δ
ti
, δ
tk
kiçik qiymətlərlə ifadə olunur.
c
1
= 1002 – 1012 = -10; p
i
=
1012 - 10 · 0,6 =1006
p
k
= 1002 –10 · 0,8 = 994
А
А
и
А
δs
i
= 0,6
δs
k
= 0,8
а)
δs =1
,0
П
1
=1012
П
и
=1006
П
2
=1002
П
к
= 994
С
А
1
А
и
А
2
А
к
Аи
1
и
А
3
С
б)
Şək. 26. Düzxətli interpolyasiyanın izahı
Əgər hər hansı bir hava xəritəsində obyektin vəziyyətini (siklon
və ya antisiklon) qeyd etsək və ardıcıl zaman anlarında onun
intensivliyini göstərsək, onda interpolyasiya yolu ilə onun aralıq
anlarındakı vəziyyətini, ekstrapolyasiya yolu ilə isə sonrakı
vəziyyətini qabaqcadan təyin etmək olar. Həmçinin siklonun və ya
antisiklonun mərkəzinin dəyişmə trayktoriyasını və analoji olaraq
mərkəzdə temperaturun dəyişməsini qabaqcadan xəbər vermək
olar.
Zamanın başlanğıc anından t
0
= 0, Δt vaxtı ərzində siklon və
ya antisiklonun keçdiyi s yolu belə tapılır.
s = c Δt
,
düzxətli və əyrixətli ekstrapolyasiya halları üçün isə:
s = c Δt +
2
t
Δ
a
2
.
Bu düsturları siklon və ya antisiklonun mərkəzindəki təzyiqin
proqnozu üçün istifadə etmək olar. Bu zaman c -yə sürət kimi, a-ya
isə mərkəzdəki təzyiqin dəyişmə tezliyi kimi baxmaq lazımdır.
Düzxətli, əyrixətli interpolyasiya və ekstrapolyasiyanın siklon
mərkəzinin və intensivliyinin tapılması üçün tətbiq edilmə sxemi
şəkil 27-də göstərilmişdir.
1003 1000,5 998 993
980 980,8 982
а)
Şək. 27. Siklonun yerdəyişməsi və evolyusiyasında düzxətli
(a) ,
əyrixətli (b) interpolyasiya və ekstrapolyasiyalar
Baxılmış
üsullar,
adətən,
formal
interpolyasiya
və
ekstrapolyasiya üsulları adlandırılır. Çünki onların tətbiqində
atmosfer proseslərinin daxili inkişaf xüsusiyyətləri nəzərə alınmır.
Məsələn, siklonun mərkəzi öz yerini proqnoz tərtib olunan
andan sürətlə dəyişir, lakin yeni inkişaf səviyyəsinə keçən zaman
mərkəzin yerdəyişməsi ləngiyir. Formal ekstrapolyasiya ancaq 6-
12 saatlıq proqnozlara tətbiq oluna bilər. Ancaq bu halda da
proqnozlara əlavə düzəlişlər verilməlidir.
Temperatur və rütubətlik sahələri
Temperatur sahəsi
təzyiq sahəsi ilə müqayisədə çox mürəkkəb
sahədir. Temperatur şaquli istiqamətdə çox zaman sıçrayışla dəyişir
və belə dəyişmələr əsasən cəbhə zonalarına xasdır.
Sərbəst atmosferdə temperatur sahəsi yerüstü səthə nisbətən,
daha bircinsdir. İzobarik səthlərdə isti və soyuq mərkəzləri
müəyyən etmək olar, amma burada da temperaturun sıçrayışlı
dəyişmələri müşahidə olunur. Temperatur sahəsi
izotermlər
vasitəsilə ifadə olunur, onun zaman daxilində dəyişmələri isə
izallotermlər
(temperaturun bərabər dəyişmə nöqtələrini birləşdirən
səlis əyri xətlər) vasitəsilə göstərilir.
Dostları ilə paylaş: |