Şək. 24. Düzbucaqlı müntəzəm hesablama torunun bir
sahəsi
Yuxarıda verilən iki düstur əvəzinə, aşağıdakı sadələşdirilmiş
düsturlardan istifadə olunur.
)
f
(
f
s
2δ
1
x
f
3
1
,
)
4
2
f
(
f
s
2δ
1
y
f
.
)
2f
f
(
f
s)
(
δ
1
)
2f
f
(
f
)
δs
4(
1
x
f
0
3
1
2
0
11
9
2
2
2
, (3.8
1
)
)
2f
f
(
f
)
s
(
δ
1
)
2f
f
(
f
)
δs
4(
1
y
f
0
3
2
2
0
12
10
2
2
2
,
)
f
(
f
)
f
(
f
)
δs
4(
1
y
x
f
7
8
6
5
2
2
.
Koordinat başlanğıcını sıfır (0) nöqtəsindən hesablama torunun
istənilən nöqtəsinə keçirsək və bu nöqtəni yeni koordinat
başlanğıcı kimi qəbul etsək, hava xəritəsində bizi maraqlandıran
bütün nöqtələrin koordinatlarını hesablamaq olar. Beləhesablamalar
şaquli ox boyu da aparıla bilər (məs. radiozond müşahidələri
nəticələrindən, yaxud müxtəlif səviyyələrin MT xəritələrində olan
məlumatlarından istifadə yolu ilə ).
Ancaq bu halda δ
z
≈ 1km və ya δ
z
≈ 100 hPa, müasir
hesablamalarda isə
m
250
δ
z
və ya
25
δ
z
hPa götürülür.
Meteoroloji kəmiyyətlərin zaman kəsiyində dəyişməsinin
hesabatında δ
z
≈3saat və daha az seçilir.
Əlbəttə, bu halda da həll olunan məsələdən asılı olaraq δ
p
və δ
t
-
nin qiyməti hiss edilə biləcək qədər bu və ya digər tərəfə dəyişilə
bilər.
Qradiyentin hesablanması. Təzyiq sahəsinə skalyar sahə kimi
baxsaq P(x,y,z), onda, məlumdur ki,
k
y
p
j
y
p
i
x
p
P
gradP
. (3.9)
Hava xəritəsinə horizontal müstəvi kimi baxsaq, alarıq
j
y
p
i
x
p
p
. (3.10)
Verilmiş nöqtədə
x
p
və
y
p
- i (3.8) düsturu ilə hesablayıb,
alınmış qiymətləri parçalar şəklində (
x
p
və
y
p
- nin işarəsini
nəzərə amaqla) koordinat oxları üzərində qoysaq,
p
=
y
p
vektorunu
x
p
və
y
p
- ni əks etdirən parçalar üzərində qurulmuş
paraleloqramın diaqonalı kimi tapa bilərik.
Ədədi qiymətcə,
2
2
y
P
x
P
P
. (3.11)
y
P
= 2 hPa/100 km,
y
P
= - 3 mbar/100 km olarsa ,
onda│
P
│≈ 3,6/ 100 km olar.
(3.10) düsturunda n normalı p-nin artan qiymətləri tərəfinə
yönəlmişdir. Meteorologiyada n normalını azalan qiymətlər
tərəfinə yönəltmək qəbul olunmuşdur. Odur ki, meteoroloji
qradiyentin vektoru,
ΔP
P
n
qiymətcə eyni olmalarına baxmayaraq
Р
vektorunun əksinə
yönəlmişdir.
Şəkil 25-də izobarlar, P
n
və
P
vektorlarının istiqamətləri
göstərilən xəritə hissəsi göstərilmişdir.
Şək. 25. Yerüstü xəritədə P
n
və
P
vektorlarının istiqaməti
1025
1020
1015
P
n
22
02
12
p
Dostları ilə paylaş: |