Namangan muhandislik-texnologiya instituti

3.1-jadval
Asosiy texnologik jarayonlarni belgilovchi parametrlar

D-zichlik	E-elektrik signal	V-kovushkoklik
Ye-elektr kattalik	P-pnevmatik signal	W-massa
F-sarf	P-bosim	C-signalizasiya
L-satx balandligi	Q-konsentratsiya	R- registratsiya
M-namlik	T-harorat	G- gidravlik signal
Y-xisoblash qurilmalari va signal oʻzgartgich	S-tezlik	S-tezlik
D-diskretli signal

Avtomatlashtirish vositalari va qurilmalari sxemalarda kuyidagichashartli belgilanadi.
Mazkur malakaviy bitiruv ishini bajarishda ob'ekt sifatida shnekli qurilma tanlab olingan. Bunda kirish parametri – shnek qizdirgichiga beriladigan elektr manbasi, chiqish parametri esa shnek zonasidagi haroratlar hisoblanadi.
3.3. Qopqoq ishlab chiqarish jarayonini avtomatlashtirish
Zamonaviy ishlab chiqarishning ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishda hal qilinadigan masalalar mutaxassislardan turli avtomatlashtirish asboblarining tuzilish va ishlash prinsiplarini, avtomatik tizimlarning turli koʻrinishlari va sinflarini yasash metodlarini bilishni ham, texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish sohasidagi ishlar bilan birga aniq va bir qiymatli almashish mumkin boʻlgan umumiy texnik tilni egallashni ham talab qiladi. Bu biror texnologik jarayonini avtomatlashtirishning mantiqiy hisoblangan va texnik jihatdan asoslangan tizimining avto¬matlashtirish tizimlarini montaj qilish, sozlash va ishlatish masalalari bilan shugʻullanuvchi mutaxassislar uchun birday tushunarli boʻladigan tilda ifodalanishi kerak, demakdir. Bunda barcha mutaxassislarda yaratilayotgan avtomat-lashtirish tizimining asbob bilan ta'minlanishi, berilgan rostlash qonunlarini amalga oshirish, asboblarni va avtomatlashtirish vositalarini montaj qilish – usullarini, impul'sli va buyruq liniyalarini va manba liniyalarini oʻtkazish sohasida tushuncha yagona boʻlishi kerak
«Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish» texnologik jarayonlarni odam ishtirokisiz boshqarishi nazariyasi va prinsiplarini oʻz ichiga oladi. Texnologik jarayonni boshqarish - texnologik jarayonga ta'sir oʻtkazib uni belgilangan rejimda ishlashini ta'minlash demakdir. Boshkarilayotgan ishlab chikarish jarayoni ob'ekt deyiladi. Boshqarishda ishlatilayotgan texnik qurilmalar majmui va unda ishtirok etayotgan personali ob'ekt bilan birgalikda boshqarish sistemasi deyiladi.
Boshqarish jarayoni kuyidagi funksiyalar yigʻindisidan iborat:
- ishlab chikarish jarayoni (ob'ekt) xolati xakida ma'lumot olish;
- olingan ma'lumotni kayta ishlash;
- ob'ektga koʻrsatma berish.
Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemasi odam-operator ishtirokiga karab kuyidagi boshqarish sistemalariga bulinadi:
- qoʻl bilan masofadan boshqarish. Bunda ma'lumotlarni qayta ishlash operator tomonidan bajariladi.
-avtomatlashtirilgan Boshqarish sistemasi. Bunda operator Boshqarishsistemasida fakat aloxida funksiyalar bajaradi.
- avtomatik boshqarish sistemasi. Boshqarish jarayoni odam ishtirokisizbajariladi.
Avtomatik sistemalar ichida avtomatik rostlash sistemalari kengtarkalgan.Avtomatik rostlash sistemalari ob'ektning texnologikparametrlarini belgilangan kiymatda ushlab turish uchun xizmat kiladi.
Avtomatlashtirish darajasi buyicha: tulik bulmagan, kompleks va tulikavtomatlashgan sistemalarga bulinadi. Boshqarish algoritimi buyicha: normallashtiruvchi, dasturli rostlash, kuzatuvchiva mantikli dasturli Boshqarish sistemalarga bulinadi.
Baza elementlar buyicha: elektrikli, gidravlik, pnevmatik va kombinasiyalashgan sistemalarga bulinadi.Avtomatlashtirish vositalariuzlarining funksiyalari buyicha 4 ta gruppaga bulinadi:

5. 
   Texnologik ob'ekt xolati xakida informasiya oluvchi vositalar-sezgirelementlar, ishlab chikarish registorlari, analizatorlar va boshkalar.
   
6. 
   Texnologik ob'ekt xolati xakidagi informasiyani oʻzgartkichlar-signal vakod oʻzgartkichlar, teleulchov va telesignalizasiya moslamalari.
   
7. 
   Informasiyani saklovchi va kayta ishlovchi, Boshqarish signalini vujudga keltiruvchi priborlar-EXM sistemalari, mikroprosessorlar, zadatchiklar va rostlagichlar.
   
8. 
   Boshqarish signalini kabul kiluvchi va koʻrsatmani bajaruvchi vositalar-elektrikli, gidravlik, pnevmatik bajaruvchi mexanizmlar.
   

Asosiy texnologik jarayonlarni belgilovchi parametrlarning xarflar bilan belgilanishi.