Namunalash turlari va usullari

Massiv uyumlarda quduqlarni joylashtirish usuli. Bu usul 1974-yilda G. A. Gabrielyans tomonidan massiv turdagi uyumlarning joylashganligi aniqlangan yoki taxmin qilingan rayonlar, zonalar va stratigrafik komplekslardagi gumbazining holati tushinarsiz bo’lgan yirik ko’tarilmalarda joylashgan neft va gaz konlarini izlash va birlamchi baholash uchun tavsiya qilingan.
Quduqlarni joylashtirishning ishlab chiqilgan sistemasini mazmuni quyidagidan iborat. Chuqur burg’ilashga tayyorlangan tuzilmada ikkita yoki uchta izlov qudug’i uzun o’q bo’ylab uchastkaning taxmin qilingan gumbaz chegarasida joylashtiriladi (quduqlar burg’ilash tartibi bo’yicha nomerlanadi, masalan №1-3 quduq). Sanoat ahamiyatidagi neft yoki gaz oqimi olinganda bir vaqtni o’zida yoki navbati bilan geologik-iqtisodiy yoki yuzaga kelgan sharoitlarga bog’liq holda №4-6 quduqlar tuzilmaning har bir qanotida uchburchak sistema bo’yicha burg’ilanadi. Bu ularning fazoviy holatini aniqlash va gumbaz uchastkani ajratish imkonini beradi. Izlov uchburchaklari shunday joylashtiriladiki, ularning tomonlaridan biri tuzilmaning uzun o’qini taxminiy yo’nalishiga parallel bo’lsin. Shunday qilib, mahsuldor tuzilmada burg’ilangan oltita quduqdan to’rttasi gumbazning yaqinida bo’ladi (har bir qanotda ikkitadan), uchburchakning qirralarida joylashgan ikkitasi esa kontur oldi zonasini xarakterlaydi. Quduqlarni joylashtirishning tavsiya qilingan sistemasi an’anaviy usullarning ko’rsatilgan kamchiliklaridan xoli va tuzilmaning aniqlovchi elementlarini ishonchli o’rnatish imkonini beradi. Uchta nuqta bo’yicha tuzilma qanotlarining fazoviy holati aniqlanadi; qanotlarning kesishishi o’q chizig’ini beradi va shuday qilib gumbazning aniq joylashgan o’rni belgilanadi. Bundan tashqari, oltita nuqtada GSK yoki SNK holati ishonchli aniqlanadi va binobarin qidiruv ishlarini “zaxiralarning teng hajmi – quduqlarning teng soni” – mahsuldorlik maydonining o’lchami tartibi bo’yicha loyihalash uchun asosiy parametrlar aniqlanadi.
Uyumni bir tekisda yoritish (oydinlashtirish) neft va gaz zaxiralarini taqriban baholash imkonini beradi. Chunki oltita quduqdan to’rttasi massiv saqlagichdagi tutqichning asosiy zaxiralari to’plangan uyumning gumbaz blokini ochadi. Olingan ma’lumotlar asosida qidiruv quduqlarini oqilona joylashtirish uchun teng hajmli zonalar belgilanadi.
“Variantlarni farqlash” usuli. 1979-yilda G. A. Gabrielyans, M. B. Pavlov va V. A. Arakelyan neft va gaz uyumlarining modellari variantlarini yaratish va baholash asosida quduqlarni joylashtirish nuqtasini tanlash usulini taklif qilishgan. Bu usul o’rganilayotgan obyekt murakkab, uning tuzilishi haqida ma’lumotlar yetishmagan va boshqa salbiy omillar tufayli mavjud haqiqiy materiallarni bir maromda tushuntirib bo’lmagan hollarda qo’llaniladi. Ochilgan konni birlamchi baholash uyumlarning modellarini boshlang’ich ma’lumotlarga zid kelmaydigan, bir-biridan farq qiladigan bir nechta variantlarini (gipotezalarini) yaratish imkonini beradi. Quduqlar sistemasini joylashtirish uchun asos sifatida variantlardan birini tanlashda subyektivizmning yuzaga kelishi natijasiz va ma’lumotsiz burg’ilashga olib kelishi va ishlarning oqilona metodikasini bekorga chiqarishi mumkin.
Tavsiya qilingan usul ochilgan uyumlarning miqyosini aniqlash va quyidagilarni bajarish yo’li bilan ularning tuzilishini asosiy qonuniyatlarini o’rnatish uchun alohida quduqlarni burg’ilashning maqsadga muvofiqligini ta’minlaydi:

1. 
   mavjud haqiqiy ma’lumotlar bo’yicha neft va gaz uyumining modelini
   

variantlarini tuzish;

2. 
   ko’proq farq qiladigan variantlarni aniqlash va baholash;
   
3. 
   farqlarning kattaligini tekshirish: agar u ahamiyatli katta bo’lsa, 4 punktga o’tish, agar ahamiyatsiz bo’lsa – uyumni shu tur uchun nisbatan oqilona metodika bo’yicha birlamchi baholash;
   
4. 
   quduqlar joylashtirilishi mumkin bo’lgan zonalarni aniqlash; 5) zonalarni baholash va quduq joylashtiriladigan joyni tanlash; 6) quduqlarni burg’ilash, 1 punktga o’tish.
   

Tajriba shuni ko’rsatadiki, bu bosqichda uyumning modelini mavjud variantlaridan ko’proq farq qiladigan ikkita variantini tanlash yetarli, qolganlari oraliq hisoblanadi. Keyingi ishlar nisbatan axborotli nuqtalarda alohida quduqlarni burg’ilash yordamida uyumning modelini barqarorlashtirishga yo’naltirilishi lozim.