Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti

Nasosdan ta'minlanuvchi trubaga oid chizma.
Bu nasoslarning so`rish trubalarini nihoyatda aniq va puxta hisoblash kerak. (9.29) tenglama so`rish trubalarini hisoblashda asosiy tenglama hisoblanadi. Bunda hal qilinishi kerak bo`lgan masalalar sifatida quyidagilarni keltirish mumkin.
1) barcha o`lchamlar va sarf berilgan. Suyuqlikning nasosga kirish oldidagi bosimni hisoblash kerak.
Bu masalani yechishda nasosga kirishdagi suyuqlik bosimini (p₁) hisoblab, uni kavitasiya hosil qilmaydigan minimal bosim bilan taqqoslash yo`li bilan bajariladi.
2) eng kichik (kavitasiya hosil qilmaydigan) joiz bosim berilgan. Boshqa parametrlarning eng katta joiz qiymatlari (H<sub>1 max</sub>, Q<sub>max</sub>, d<sub>min</sub>) ni hisoblash talab qilinadi.
Agar p<sub>0</sub> atmosfera bosimiga teng bo`lsa, u holda so`rish trubasidagi bosim atmosfera bosimidan kichik bo`ladi. p₀ bosimning ortishi bilan so`rish trubasidagi bosim ortadi. Bu esa geometrik so`rish balandligining ortishiga yordam beradi.
Haydash trubasidagi suyuqlikning harakati (2 – 2 va 3 – 3 kesimi) uchun ham Bernulli tenglamasini yozish mumkin.

Agar haydash trubasining ikkinchi uchidan biror idish bo`lsa, u holda (9.30) tenglamaning o`ng tomonida tezlik bosim bo`lmaydi, lekin bunday harakat vaqtida bosimning kengayishga sarf bo`lishini hisobga olish kerak. (9.30) tenglamaning chap tomoni nasosdan chiqishdagi solishtirma energiyani ko`rsatadi. Nasosga ki­rishdagi solishtirma energiyani (9.29) tenglama yordamida hisoblash mumkin:

Bu oxirgi tenglama va (9.30) dan foydalanib suyuqlikning nasosdan o`tganda oladigan energiyasini hisoblash mumkin. Bu energiya suyuqlikka nasos orqali beriladi va u suyuqlikni tegishli balandlikka ko`tarish uchun sarflangan energiyani ifodalab, H_nas ko`rinishida belgilanadi va quyidagicha hisoblanadi:

yoki

bu yerda H_g - suyuqlikning pastki sathdan yuqori sathga ko`tarilish balandligi; cQ<sup>2</sup> – yuqori sathdagi tezlik bosimi; αQ<sup>2</sup> – so`rish va haydash trubalardagi qarshiliklar yig`indisi;v<sub>3</sub> – yuqori sathdagi tezlik. Agar pastki va yuqori sathlardagi bosimlar p<sub>0</sub> va p<sub>3</sub> atmosfera bosimiga teng bo`lsa, u holda

bo`ladi. Bu formuladan ko`rinadiki, suyuqlikka nasosning bergan bosimi suyuqlikni yuqori sathda harakat qildirish uchun zarur bo`lgan bosim H<sub>3</sub> ga teng bo`ladi:

Bu qoidani nasoslar barqaror ish tartibining hamma hollari uchun qo`llash mumkin. Nasosning ishlash xarakteristikasi uning aylanish soniga bog`liq bo`lib, bu son nasosning quvvatiga bog`liq bo`lmagan hollar uchun to`g`ridir. Agar nasos yopiq sistemada ishlasa, ya'ni pastki va yuqori idishlar bo`lmay, so`rish va haydash trubalari tutashtirilgan bo`lsa, u holda (9.32) formula o`rnida quyidagi formulaga ega bo`lamiz:

ya'ni zarur bosim bilan nasos hosil qilgan bosim teng bo`ladi. Bu holda yopiq sistemada albatta qo`shimcha kengayuvchi kesim va tenglashtiruvchi idishlar bo`lib, ular odatda suyuqlikning nasosdan chiqish kesimi bilan tutashtirilgan bo`ladi.