Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Klaster
“ metodidan foydalanish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz.
Klastermetodini o’tkazish tartibi 
Bilimlapni faollashtipishni tezlashtipadi, fikrlash japaëniga mavzy bÿyicha yangi ÿzapo boFlanishli 
tacavvyplapni epkin va ochik jalb qilishga yordam bepadi 
 
3-Mavzu: ‘O’zbekiston xalqlarining Qadimgi va Ilk O’rta asrlar davri madaniyati tarixi. 
(Miloddan avvalgi VI asrdan - milodiy IV asrgacha).(2 soat) 
Reja: 
1.Eng qadimgi davr madaniyat tarixi. 
2.Ilk o’rta asrlar madaniyat tarixi. 
Adabiyotlar: 
1.Karimov I . A.O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida.
T.:― O’zbekiston. 2011.727 b. 
2.Asqarov A.A. Ozbek xalqining etnogenezi va etnik tarixi. T.: ― Universitet. 2007. 333 b. 
3.O’zbekiston tarixi va madaniyati. Tuzuvchilar: B. A. Axmedov., A. Ahmedov. T.: O’qituvchi. 
1992. 290b. 
4.Islomov O’.I.Odamzodning paydo bo’lishidagi ba‘zi muammolar: Markaziy Osiyo hududi misolida
// O’zbekistonda ijtimoiy fanlar . № 1 - 2. Toshkent. 2012. 25 - 30b. 
5.Kabirov M., Sagdullayev A. O’rta Osiyo arxeologiyasi.T., O’zbekiston, 1990. 
6.Pugachenkova G.A., Rempel L.M. Istoriya iskusstv Uzbekistana. M., 1974 y. 
7.Raxmatullayev T. O’zbekiston xalqlari tarixini o’qitshda arxeologiya 
materiallaridan foydalanish. T., O’qituvchi, 1994. 
Insoniyat taraqqiyotining boshlang`ich davrlarida moddiy hayot bilan ma`naviy hayot yaxlitbirlikda 
namoyon bo`lgan. Ibtidoiy tuzum sharoitida har ikki turdagi madaniy jarayon alohida–alohida 
rivojlanmagan, bir-biridan ajralmagan edi. Insoniyat hodisalar va buyumlarni bir xil,turg`un holda 
tushungan. Ibtidoiy davr odamining bu tarzda fikrlash jarayoni ayrim xalqlarni(masalan, 
italiyaliklarni) “Butun olam bir mamlakatdir” degan tasavvurga olib kelgan. Hodisa va 
buyumlarning bir xilligi va turg`unligini inson tabiatidagi o`xshashlikda kuzatish mumkin. 
Ibtidoiydavr sharoitida yashayotgan qabilalar hayotini kuzatayotgan olimlar, barcha yovvoyi qabilalar 
bir–biriga o`xshaydi, degan xulosaga kelganlar. Masalan, muzey eksponatlaridagi dunyoning 
istalganhududidan topilgan mehnat qurollari, insonning yashash sharoitiga xos buyumlar va 
boshpanalar bufikrlarni yana bir bor tasdiqlaydi. Dunyoning istalgan muzeyi eksponatlaridan toshdan 
yasalganbolta, cho`kich, pichoq, nayza va b. ish qurollarini topish mumkin.Davrlar o`tib ma`naviy 
faoliyat moddiy madaniyatdan ajralib chiqdi. Ma`lum bir davrga xosahloqiy mezonlar shakllandi, din, 
san`at, xuquq, siyosat, fan paydo bo`ldi, ma`lum doiradagikishilar bu sohalar bilan shug`ullana 
boshladi. Qadimda “madaniyat“ termini faqat ma`naviy madaniyatninazarda tutgan. Zotan, haqiqat, 
ezgulik, go`zallik hukmron bo`lmog`i lozim, degan qarashlarbo`lgan. Nafaqat O`rta Osiyoda, balki 
butun Sharqda bu g`oya va aqidalar madaniy hayotning asosibo`lib xizmat qilgan.Industrial jamiyat 
vujudga kelgach, texnika taraqqiyoti va texnologiyalar tezlik bilanalmashinadigan bo`ldi. Bu esa 
insoniyat barcha moddiy madaniyatni o`rganishiga turtki bo`ldi.Insonlarning amaliy qayta 
o`zgartiruvchilik faoliyati yuzaga keldi. Aslida industrial jamiyatiqtisodiy va siyosiy inqilobning 
mahsuli. “Iqtisodiy inqilob“ termini ostida Angliyadan kelibchiqqan 
buyuk industrial inqilob 
nazarda 
tutiladi. “Siyosiy inqilob” ostida esa buyuk frantsuzinqilobini nazarda tutamiz. Har ikkalasi ham 
XVIII asrda paydo bo`ldi. Angliya mashinasozlikishlab chiqarishida va yangi qonunchilikda 
. 

---

27 
peshqadam bo`ldi. Zavod va fabrikalarning kengayishi,ishlab chiqarish sharoitining yaxshilanishi, va 
odamlarning o`rtacha yoshi uzayishi natijasidaindustriallashtirish urbanizatsiyada olib keldi, ya`ni 
odamlar o`z xohish–istaklari bilanqishloqlardan shaharlarga oqib kela boshladilar. Buning natijasida 
esa shaharlar aholisi ko`paydi,ular qulay yashash sharoitiga, madaniy xizmatlar ko`rsatilishiga, yaxshi 
ta`lim olishga erishdilar.Albatta, bu tarzdagi madaniy hayot dunyoning turli mamlakatlarida har xil 
kechdi. O`rtaOsiyo respublikalarida industrial jamiyat madaniyati XIX asr oxiri– XX asr boshlariga 
to`g`rikeladi. Rossiyada esa industrial jamiyat madaniyati ertaroq boshlandi. 
XXI asrga kelib texnologiyaning rivoji natijasida industrial jamiyat madaniyatidan 
axborotjamiyati 
madaniyatiga 
o`tish jadal tus oldi. Hozirgi jamiyatda axborot izlash, tahlil qilish va tatbiqetish – 
taraqqiyotning asosiy omiliga aylandi. Jumladan, AQSh va G`arbiy evropa mamlakatlari“axborot 
jamiyati”ga misol bo`la oladi. Bu mamlakatlarda ishchi kuchlarining 6O – 8O foizi2Obevosita va 
bilvosita axborot yaratish, qayta ishlash va uzatish bilan band. Axborotning turli–tumanko`rinishlari 
– internet, kabel` televideniesi, videodisk va uning bir qancha turlari insoniyatningmadaniy hayoti 
darajasiga katta ijobiy ta`sir ko`rsatyapti. Insoniyat tarixiy taraqqiyot jarayonidaasosan, moddiy 
madaniyatga ko`proq e`tibor qaratgan va madaniyatning bir qancha ko`rinishlarinibosib o`tgan. 
Moddiy madaniyatning bu ko`rinishlari quyidagilardir: