Navoiy davlat pedagogika instituti

O'rta maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanish xususiyatlari
Bolalar 4 yoshda to’lganda bolalar bog'chasining o'rta guruhiga ko'chib o'tishdi. Ularning xatti-harakati va faoliyatida ularni chaqaloqlardan ajratib turadigan bir qator yangi xususiyatlar paydo bo'ldi. Bolalarning jismoniy qobiliyatlari oshdi, ular harakatga keskin ehtiyoj sezadilar. Agar bu ehtiyoj qoniqmasa, faol vosita faoliyati cheklansa, ular tezda haddan tashqari hayajonlanadi, yaramas, injiq bo'lib qoladilar. Ushbu yoshdagi bolalar juda yuqori qo'zg'aluvchanlik, inhibitiv jarayonlarning zaifligi bilan ajralib turadi va shuning uchun faoliyatni tez-tez o'zgartirishni talab qiladi. Bu bolaning kuchini tiklashga va tinchlantirishga yordam beradi.
Hayotning 5-yilida bolalarning tengdoshlari bilan muloqot qilish istagi faol namoyon bo'ladi. O'rtacha maktabgacha yoshdagi bola tengdoshlari bilan mazmunli aloqalarga muhtoj. Nutq aloqalari uzoqroq va faolroq bo'ladi. Uyatchanlik, uyatchanlik, tajovuzkorlik tufayli guruhda do'st topa olmaydigan, ya'ni yoshiga bog'liq muloqotga bo'lgan ehtiyojini tushunmaydigan bolalarga alohida e'tibor qaratish lozim. Bu keyingi shaxsiy deformatsiyalarga olib kelishi mumkin.
Ma'lum bo'lishicha, kattalardan o'z savollariga javob olmagan bolalarda yolg'izlik, negativlik, o'jarlik va kattalarga itoatsizlik kabi xususiyatlar namoyon bo'la boshlaydi. Boshqacha qilib aytganda, kattalar bilan muloqot qilishning bajarilmagan ehtiyoji bolaning xatti-harakatlarida salbiy ko'rinishlarga olib keladi. Hayotning 5 yoshidagi maktabgacha yoshdagi bola juda faol. Bu esa uning hayotining barcha jabhalarida mustaqillikni rivojlantirish uchun yangi imkoniyatlar yaratadi.
Hayotning bu yilidagi bolalar o'yinga qiziqishni aniq ko'rsatmoqda. O'yin ularning hayotini tashkil etishning asosiy shakli bo'lib qolmoqda. O'rta guruh bolalarida xulq-atvor qoidalariga qiziqish uyg'onadi. Besh yoshga kelib, ko'plab shikoyatlar boshlanadi - bolalarning biror narsa noto'g'ri yoki kimdir biron bir talabni bajarmasligi haqidagi bayonotlari. Shu bilan birga, bolaning "bayonoti" u talabni zarur deb tushunganligini ko'rsatadi va u uchun o'z fikrining to'g'riligini ishonchli tasdiqlashni olish, shuningdek, o'qituvchidan "chegaralar" haqida qo'shimcha tushuntirishlarni eshitish muhimdir. qoidaning. Bola bilan sodir bo'lgan voqeani muhokama qilib, biz unga o'zini to'g'ri xulq-atvorda o'rnatishga yordam beramiz. O'rta yoshdagi bolalar juda emotsional, o'z his-tuyg'ularini jonli va to'g'ridan-to'g'ri ifoda etadilar. Voyaga etgan odam bolalarning hissiy sezgirligini uyg'otadi, uni tengdoshlariga hamdardlikka, oddiy o'zaro yordamga yo'naltiradi.
Voyaga etgan kishi bolalarning estetik tuyg'ularini rivojlantiradi. Ularning e'tiborini tabiatning go'zalligiga, musiqa sadosiga, yorug'lik va tasviriy vositalarga qaratadi.
Har kuni kattalar bolalar bilan maxfiy muloqot qilish, ularga badiiy adabiyot o'qish, ertak, shaxsiy tajribadan hikoya qilish va musiqa tinglash uchun vaqt topishi kerak. Ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishga katta e'tibor beriladi. Tarbiyachining bolalarga e'tiborli, g'amxo'r munosabati, ularning bilim faolligini saqlab qolish va mustaqillikni rivojlantirish qobiliyati, turli tadbirlarni tashkil etish o'rta maktabgacha yoshdagi bolalarni to'g'ri tarbiyalash va har tomonlama rivojlantirish uchun asos bo'ladi. Katta maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanish xususiyatlari
Kattaroq guruhga o'tish bolalarning psixologik holatining o'zgarishi bilan bog'liq: ular birinchi marta bolalar bog'chasidagi boshqa bolalar orasida eng kattasi kabi his qila boshlaydilar. Voyaga etgan kishi maktabgacha yoshdagi bolalarga ushbu yangi pozitsiyani tushunishga yordam beradi. U "kattalik" tuyg'usini qo'llab- quvvatlaydi va uning asosida ularni bilish, muloqot va faoliyatning yangi, yanada murakkab muammolarini hal qilishga intilishlariga sabab bo'ladi. Voyaga etgan odam endi birinchi qiyinchilikda bolaga yordam berishga shoshilmasligi kerak, uni mustaqil qaror qabul qilishga undash foydaliroqdir; agar yordamisiz qilolmasangiz, dastlab bu yordam minimal bo'lishi kerak: maslahat berish, etakchi savollar bilan yechim topish va bolaning o'tmish tajribasini faollashtirish yaxshiroqdir. Bolalarga qo'yilgan vazifalarni mustaqil ravishda hal qilish imkoniyatini berish, ularni bitta muammoni hal qilishning bir nechta variantlarini topishga yo'naltirish, bolalarning tashabbusi, ijodkorligini qo'llab- quvvatlash, bolalarning yutuqlari o'sishini ko'rsatish, ularda tuyg'uni uyg'otish muhimdir. muvaffaqiyatli mustaqil harakatlardan quvonch va g'urur.
Katta maktabgacha yoshdagi bolalar ijodiyoti, kognitiv faolligi va qiziqishlarini rivojlantirish uchun qulaydir. Bunga bolalar hayotining butun muhiti yordam berishi kerak. Bu yoshdagi bolalar uchun kitobning yangi bilim manbai sifatidagi rolini ta'kidlash muhimdir. Bolalarning ijtimoiy va axloqiy rivojlanishi, ularning atrofdagilar bilan munosabatlarini shakllantirish tarbiyachining alohida e'tibor mavzusidir.
Voyaga etgan kishi o'zining xulq-atvori bilan odamlarga mehribon, g'amxo'r munosabatda bo'lish namunalarini ko'rsatishi, uni tengdoshining holatini (xafa, xafa, zerikish) sezishga undashi va hamdardlik, yordam berishga tayyorligini ko'rsatishi kerak. Voyaga etgan kishi bolani g'amxo'rlik, e'tibor, yordam ko'rsatishga undashi kerak. Bu bolalarning axloqiy tajribasini boyitadi.
Katta yoshdagi maktabgacha yoshdagi bolalar xulq-atvor va muloqot madaniyati qoidalarini o'zlashtira oladilar. Ular qoidalarga rioya qilish sabablarini tushunishadi. Ijobiy harakatlar va xatti-harakatlarni qo'llab-quvvatlagan holda, kattalar bolaning o'zini o'zi qadrlash tuyg'usi va o'sib borayotgan mustaqilligiga tayanadi. Katta yoshdagi maktabgacha yoshdagi bolalarning o'ziga xos xususiyati - bolalar bog'chasi va shaxsiy tajribadan tashqariga chiqadigan muammolarga qiziqishning paydo bo'lishi. Bolalarni o'tmish va kelajak voqealari, turli xalqlar hayoti, turli lagerlarning hayvonot va o'simlik dunyosi qiziqtiradi.
Ushbu muammolarni bolalar bilan muhokama qilib, kattalar bolalarni tinchlik, er yuzidagi barcha hayotga hurmat ruhida tarbiyalashga intiladi. U bolalarga ularning ezgu ishlari hayotni qanday qilib yaxshiroq va go'zal qilishini ko'rsatadi. Katta maktabgacha yoshdagi bolalar maktab ta'limining kelajagiga qiziqish bildira boshlaydilar. Asosiysi, bolalarning yangi ijtimoiy pozitsiyaga ("Men maktab o'quvchisi bo'lishni xohlayman") bo'lgan qiziqishini ularning yutuqlari o'sishi hissi, yangi narsalarni o'rganish va o'zlashtirish zarurati bilan bog'lash. Kattalarning vazifasi bolalarning e'tiborini va xotirasini rivojlantirish, ularda elementar o'zini o'zi boshqarish, o'z harakatlarini o'z-o'zini tartibga solish qobiliyatini shakllantirishdir. Katta yoshdagi maktabgacha yoshdagi bolalarning har tomonlama rivojlanishi sharti tengdoshlar va kattalar bilan mazmunli muloqotdir.