Navoiy davlat pedagogika instituti

 
 
 
 
 
 
 

---

16 
1.1. Chizmachilikni rivojlanish tarixi 
Keyinroq grafik tasvir va xat yozish uchun dastlab Misrda papirus qog`ozi, 
keyinchalik qog`oz tayyorlash Xitoyda ixtiro etilgan. 
Keyinchalik insonyatning shu ehtiyoji zaminida yozuv paydo bo`lgan ya`ni 
tasvir yozuv vazifasini bajargan. Inson tomonidan talafuz qilinadigan tovush, 
bo`g`in va so`zlar turli millatlarda turli xil belgi (harf)lar bilan belgilangan. Harflar 
ham tasvir hisoblanadi. Masalan, “O” harfi “O–O–O” tovushining, «A» harfi «A–
A–A» tovushning tasviri va hokazo. 
Hozirgi kunda yozuvdan tashqari zamonaviy tasvir va undan kundalik 
turmushimizda foydalanishning aharniyati har bir oddiy inson uchun yanada oshib 
bormoqda. Chunki hozirgi kunda biror bir oilani radiopriyomnik, magnitafon, 
televizor, videomagnitafon, telefon, uy–rovzg`or texrtikasi, mebel yoki bolalar 
o`yinchog`larisiz tasavvur qilib bolmaydi. Bu qurilmalar uchun uning pasportiga 
chizmasi yoki sxemalari ilova qilinadi. Ilovadagi tasvir (chizma, rasm, sxema va 
h.k.)larni o`qiy bilish va tushunish har bir kishi uchun muhim hisoblanadi. 
Masalan ro`zg`or uchun yangi mebel sotib oldingiz, uni o`z kuchingiz bilan 
yig`ib foydalanmoqchi bolsangiz albatta mebel pasportiga ilova qilingan chizmasi 
va texnik rasmidan foydalanasiz. Yoki mebelni o`zingiz ta`mirlamoqchi (uncha 
murakkab bolrnagan) bolsangiz ham Ilovada berilgan tasvirlardan foydalanishga 
to`g`ri keladi. Aytaylik, uyni ichki qismi (interer)ni bezatishda uy jihozlarini 
(mebel, televizor va h.k.) joylashtirishda didingizga mos holatini tanlash uchun 
uyning planidan, foydalanib uni bir nechta variantda xomaki loyihalaysiz va loyiha 
asosida uy –xonalarini jihozlaysiz. 
Uyda oddiy kiyim yoki ayrim mayda–chuyda narsalarni o`z kuchingiz bilan 
tayyorlash uchun narsaning yoyilma–andazasini tayyorlab bilishingiz kerak 
bo`ladi. 
Oilada bolalarni texnik ijodiyotini o`stirishda oddiy chizma, eskiz, rasm yoki 
sxemalarni bajarish va uni o`qish malakasiga ega bo`lish ota–ona uchun muhim 
ahamiyatga ega, Bolangizga biror bir o`yrnchoq (mexanik, elektron shu kabi) sotib 
oldingiz, o`yinchoqni yig`ish va foydalardsh uchun bolaga yordam bermoqchi 

---

17 
bo`lsangiz, albatta, o`yinchoq pasportiga ilova qilib berilgan tasvirlardan 
foydalanasiz. Ilovadagi tasvir (chizma yoki sxema)ni bola o`qiy olishi uchun unga 
yordamlashasiz va bu bilan bolani texnik Ijodiyotga bo`lgan qiziqishini oshirasiz. 
Kundalik 
turmushimizda 
yol 
harakati 
qoidalarining 
belgilar 
(piktogrammalar)mi bilish va ularni bolalarga o`rgatish hamda ularga rioya 
qilishga o`rgatish; bola hayoti uchun xavfli bo`lgan turli ko`ngilsiz hodisalarni 
oldini olishda muhim ahamiyatga ega. 
Xulosa qilib aytish mumkinki, tasvirni tushunish, tuzish va undan 
foydalanish nafaqat mutaxassis uchun, balki har`bir inson faoliyati uchun muhim 
ahamiyatga ega.