Nazariy fizika kursi
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.5. Bor postulatlari
| lin in g
k o ‘p yerlarida uzluksiz ravishda ta’sir qilgan b o ia rd i. Bu ajoib 21 nom a’lum to ‘lqin (keinchalik uni yana batafsilroq k o ‘rib chiqamiz) De-Broyl to iq in i deb ataladi. Shunday qilib, quyidagi xulosaga kelinadi: foton bu odatdagi zarracha ham va odatdagi to iq in ham emas, balki aniq klassik tassavurga ega b o im a g a n ajoyib obyektdir. Shuning uchun ham fotonning tabiatini klassik tassavurlar yordamida tushuntirishga harakat qilganimizda unga, ayrim hollarda zarracha xususiyatini, ayrim hollarda esa to iq in xususiyatini tatbiq etishga m ajbur b o iam iz . Fizikada paydo b o ig a n bu ajoyib holat to 'Iqin-korpuskular dualizm degan nom oldi. 1.5. Bor postulatlari XIX asm ing oxirlariga kelganda bir qator m ashhur tajribalar tufayli atomning murakkab tuzulishi to‘g ‘risidagi fikr anchagina oydinlashib qoldi. Bu sohada ayniqsa ingliz fizigi Ernest Rezerford tomonidan amalga oshirilgan tajribalar alohida o ‘rin tutadi. 1911-yilda Rezerford tajriba xulosalariga asoslanib, atomning yadro modelmi taklif etdi. Bu modelga k o ‘ra, atom ning hamma m usbat zaryadi va atomning deyarli butun massasi radiusi 10'i3 sm tartibda b o ig a n juda kichik hajm ichida m ujassam lashtirilgan musbat yadrodan iborat va atom yadrosi atrofida esa 10"8 sm tartibda b o ig a n masofalarda orbitalararo b o ‘ylab manfiy zaryadlangan elektronlar harakatlanadi. Shu tariqa atomning yadro modeli yaratildi. Uni b a ’zan, atomning planetar modeli deb ham ataladi, chunki yadroni Quyoshga, elektronlarni esa sayyoralarga o ‘xshatiladi. Bu model atom tuzilishini o ‘rganishda muhim qadam b o id i. Lekin uning kamchiliklari ham mavjud edi va bu kamchiliklar birinchidan atomning barqarorligini, ikkinchidan atomlar spektrlarining chiziqliligini ham da uning qonuniyatlarini tushuntirishga ojiz edi. Vodorod atomi m isolida bu m odel bilan tanishib chiqaylik. Planetar m odelga k o ‘ra zaryadi +yopiq orbita b o ‘ylab harakatlanadi. Klassik elektron nazariya qonunlariga m uvofiq orbita b o ‘yicha tezlanuvchan harakatlanayotgan elektron elektrom agnit nurlanish chiqarishi va energiyasi kamayganligi sababli uning orbitasi borgan sari kichrayib borishi lozim. Hisobiashlam ing k o ‘rsatishicha, taxminan 10"8 sek vaqt o ‘tishi bilan vodorod atomining elektroni yadroga qulab tushishi va atom yemirilishi 22 kerak, Biroq m a’lumki, vodorod - barqaror atomdir. Shu kamchilik bilan bir qatorda, atomning planetar modeliga xos b o ‘lgan ikkinchi kamchiligi ham m avjud edi. Uning mohiyati quyidagidan iboratdir: zaryadi + e ga teng bo‘lgan vodorod atomning yadrosi atrofida Yüklə Dostları ilə paylaş:
|