Nəsirova Aytən Vaqif qızının “Separatizm və şovinist millətçiliyin beynəlxalq münasibətlərə təsiri”
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2 Azərbaycanda separatizm hərəkatının təzahürləri və erməni separatizmi
16
İngiltərə, Belçika və Fransa kimi konstitusiyalı demokratik dövlətlərdə separatçı hərəkətlərin ortaya çıxışı necə açıqlana bilər? Separatizm problemi ilə demokratik yollardan mübarizə edə bilmək üçün tez- tez tövsiyə edilən federasiya modelini uzun illər tətbiq etmək və eyni zamanda yenə ulus-dövlətin böhranına həll olaraq təklif edilən çokkültürcülüğü rəsmi siyasət olaraq qəbul etmək lazımdır.
Azərbaycan da polietnik dövlət kimi yarandığı ilk illərdən etnik separatçılıq problemi ilə üz-üzə qalmışdır. Belə ki, hələ 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti öz müstəqilliyini elan edəndə erməni separatçılığının ağır nəticələrini öz üzərində hiss etmiş, sovetləşmədən sonra erməni separatçılığı aktiv fazadan daim közərən münaqişə fazasına keçmişdir 15 . SSRİ-də mərkəzi hakimiyyət zəifləyən kimi, yəni 1988-ci ildə münaqişə yenidən alovlanmış, qonşu Ermənistan və digər dövlətlərin dəstəyi ilə ölkəmizin 20% ərazisi işğal olunmuşdur. Bu münaqişənin özəlliklərindən biri də budur ki, separatçılara dəstək verən Ermənistan Azərbaycana qarşı müharibəyə başlamış və bununla da konflikt millətlərarası münaqişədən dövlətlərarası münaqişə səviyyəsinə transformasiya olunmuşdur 16 . Təcavüzkar erməni separatçılığı ilə yanaşı, Azərbaycanda zaman-zaman ləzgi, talış, avar və kürd separatçılıqları da aktiv fazaya keçərək milli təhlükəsizliyə ciddi təhdid yaratmışdır. Bu hərəkatların oxşar cəhətləri olsa da, onların yaranma səbəbləri, intişar fazaları və tarixləri bir-birindən fərqlidir. Ölkəmizdə separatçı- lıq probleminin təbiətini aydınlaşdırmaq və onunla mübarizə metodlarını araş- dırmaq üçün, zənnimizcə, hər bir hərəkatın keçdiyi transformasiya dövrlərini nəzərdən keçirmək zəruridir 17 . 15
Qarabağ xəbərləri “Harınlıqdan doğan separatizm” 28.09.2010 16
Nurlan Qələndərov “Separatizm neqativ geopolitik faktor kimi” 17
Qarabağ xəbərləri “Harınlıqdan doğan separatizm” 28.09.2010
17
Ləzgi separatçılığı - Ləzgilər Azərbaycanın avtoxton xalqlarından olub, Qafqaz Albaniyasının əhalisini təşkil etmiş əsas etnoslardan biridir. Tarix boyu Azərbaycanın şimal-şərq bölgələrində məskunlaşmış ləzgilərin azəri türkləri ilə heç vaxt münaqişələri olmamış, hər iki xalq dostluq və qardaşlıq mühitində yaşamışdır. Ümumi sayı 180 min nəfərə qədər olan ləzgilər ölkəmizin Qusar (bu rayonda onlar çoxluq təşkil edirlər), Xaçmaz, Quba, Qəbələ, Oğuz və Şəki rayonlarında kompakt şəkildə məskunlaşmışlar. Hazırda Qusarda ləzgi teatrı fəaliyyət göstərir, ləzgilərin yaşadıqları bölgələrdəki məktəblərdə ləzgi dili dərsləri tədris olunur, bu dildə qəzetlər nəşr edilir, Azərbaycan radiosunda yarım saatlıq veriliş yayımlanır 18 . Adətən, separatçılığa səbəb olan məsələlər sırasında hər hansı bir dövlətdə milli zəmində tarixi düşmənçilik, etnik azlıqların milli dəyərlərinin kifayət qədər inkişaf etməsinə törədilən maneələr, din, mədəniyyət və dil ayrılığı, etnik azlıqların hüquqlarının tam şəkildə realizə olunmasında dövlət tərəfindən səhv siyasətin aparılması göstərilir. Lakin yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, ləzgilərlə azəri türkləri arasında nə tarixi düşmənçilik mövcud olmuş, nə də ləzgilərin milli hüquqları pozulmuşdur. Düzdür, ara-sıra bəzi ləzgi ziyalıları hələ sovet dövründə də muxtariyyət tələbləri ilə çıxış etmiş, Moskva qarşısında ləzgilərin guya Azərbaycanda sıxışdırıldıqları barədə məsələ qaldırmışlar 19 . Lakin bu tələblər və iddialar ləzgi ictimaiyyəti tərəfindən qəbul edilməmiş, “muxtariyyətçilər” ziyalı- lar arasında marginal qrup olaraq qalmışlar. Lakin Azərbaycanda erməni separatçılığı baş qaldırdıqdan sonra ləzgilərin sıx məskunlaşdığı rayonlarda vəziyyətin gərginləşməsi müşahidə olunmağa başladı. Belə ki, ölkəmizdə ləzgilərin yığ- cam yaşadıqları məntəqələrə Dağıstanda yaradılmış “Sadval” (“Birlik”) ləzgi xalq hərəkatının emissarlarının səfər etməsi və yerlərdə hərəkatın struktur bölmələrinin yaradılması istiqamətində təşkilati işlər görməsi qeydə alınma- ğa başladı. Keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində ölkədə hökm sürən hərcmərclik və dövlət orqanlarının kifayət qədər effektiv işləyə bilməməsi, o zamankı hakimiyyətin ifrat türkçülük siyasəti nəticəsində ləzgilər arasında dövlətə qarşı
18
19 Hall, Raymond L. (1978), Black Separatism in the United States, University Press of New England
18
inamsızlıq hisslərinin baş qaldırması, radikal əhvali-ruhiyyəli gənclərin “Sadval”a meyillənməsi prosesi vüsət aldı. Bu işdə Ermənistanın xüsusi xidmət orqanlarının müstəsna rol oynaması haqqında Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanlarında kifayət qədər materiallar var və onlar ictimaiyyətə açıqlanmışdır 20 . Belə ki, 1992-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi tərəfindən ifşa olunmuş erməni casusu Volkovun üzərindən Ermənistan Politexnik İnstitutunun mətbəəsində çap olunmuş, ləzgiləri Azərbaycan dövləti ilə mübarizəyə səsləyən təxribat xarakterli vərəqələr aşkarlanmışdır. Casusun etirafına görə, həmin vərəqələri ona Azərbaycanda yaymaq məqsədilə erməni kəşfiyyatının əməkdaşı vermiş, görəcəyi işin müqabilində pul mükafatı vəd etmişdi. Bundan əlavə, Ermənistan kəşfiyyatı Dağıstanda ləzgilərin sıx yaşadıqları rayonlarda fəal təxribat işləri aparır, ləzgi gənclərindən ibarət yaraqlı dəstələri yaradaraq, onlara Dərbənd rayonunun Bilici qəsəbəsində və Məhərrəmkənd rayonunda təşkil etdikləri hərbi düşərgələrdə təlim keçirdilər. Məlum olmuşdur ki, Ermənistan xüsusi xidmət orqanları 1992-ci ilin yazında Dağıstanın Qasımkənd rayonuna iki vertolyotla xeyli sayda silah-sursat gətirmiş və Dağıstanda, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən sadvalçılara paylanmasını təşkil etmişlər. Sonradan sadvalçılar həmin silahlardan istifadə edərək 1993-cü ilin yayında Azərbaycan ərazisinə hücum etmiş, Qusar rayonunun Zuxul kəndi yaxınlığında bir polis əməkdaşını qətlə yetirmiş və iki hərbçini yaralamışlar 21 . Erməni kəşfiyyatı Azərbaycan ərazisində təxribatçı-casus şəbəkəsi yaratmaq məqsədilə 1992-ci ilin aprelində milliyyətcə ləzgi olan 17 nəfər Azərbaycan Respublikası vətəndaşının Ermənistanın Nairi rayonunun Luoker qəsəbəsinə gətirilməsini, burada yerləşən bazasında partizan müharibəsi və terror fəaliyyəti üzrə təlim keçməsini təşkil etmişdir 22 . Həmin təlim düşərgəsində olmuş sadvalçılardan biri - Oqtay Qurbanov 1994-cü il martın 19-da Bakı Metropolitenində çoxsaylı insan tələfatı ilə nəticələnmiş partlayış törədərək, özü də həlak olmuşdur. Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin keçirdiyi
20
21
Qarabağ xəbərləri “Harınlıqdan doğan separatizm” 28.09.2010 22
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|