Nigar Hüseynova

 
QUMUQ ӘDӘBİYYATI 
Qumuqlar, Qafqazın Dağıstan bölgәsindә yayaşayırlar vә etnik yöndәn Qafqaz hunları ilә 
xәzәrlәrin  soyundan  gәlirlәr.  Onlar  7-ci  әsrdәn  etibarәn  Xәzәr  İmperiyası  hakimiyyәtindә 
yaşayaraq  Qıpçaq  vә  Oğuz  tayfaları  ilә  müәyyәn  qәdәr  dә  yerli  Qafqaz  xalqlarından  qız  alıb-
verәrәk bir Türk tayfası kimi formalaşıblar (Tavkul, 2005:29-30).  
Qumuqlar  özlәrini  hunların  vә  xәzәrlәrin  nәvә-nәticәlәri  kimi  qәbul  edir.  Ancaq 
Vambery
,
 
Wilhelm
 
Barthold
  kimi  alimlәr,  qumuqların  Dağıstan  xalqlarından  olan  Lәklәrin 

---

 
 
48 
 
yaşadığı  “
Qazıqumuq
”  qәsәbәsinin  adını  özlәrinә  etnik  ad  kimi  götürdüyünü  (Kurtuluş-26, 
2002:373) irәli sürüblәr.  
Bəkir  Çobanzadə
  isә  Qumuqların  Xәzәrlәr  zamanında  bölgәdә  mәskunlaşdırıldıqları 
tezisinin  sәhv  olduğunu  vә  bunların  Qaraçay-Malkar  Türklәri  ilә  Krım  Türklәrindәn  ayrılan  bir 
qol  olduğunu  irәli  sürüb.  Tanınmış  Rus  Türkoloq 
A.  Samoyloviç
  dә 
Marr
ın  nәzәriyyәsindәn 
hәrәkәtlә  Qaraçay-Malkarlar  kimi  Qumuqların  da  bölgәdә  yaşayan  Qafqaz  xalqlarının 
türklәşmәsi nәticәsindә formalaşdığını irәli sürüb (Tiryaki, 2012:2-3). 
Bәzi  araşdırmaçılar  “Noqay”  sözünün  onların  etnik  adı  olduğunu,  noqayların 
bayraqlarında  qanadlı  bir  dişi  qurd  motivinin  olduğunu,  bunun  da  tәsadüfi  olaraq  seçilmәdiyini, 
dolayısı ilә noqayın qurd mәnasına gәldiyini irәli sürür (Akbaba, 2015:314). 
Vambery,  Barthold,  Samoyloviç  vә  Marr,  “