Nigar Hüseynova

parçala  hökm  elə
”  siyasәtini  yeridәn 
qüvvәlәrin alimlәridir vә bu sәbәblә fikirlәri qәrәzlidir. “Divanı Lüğatit Türk”dә qumuqların bir 
Türk tayfasının adı olduğu qeyd edilib (Atalay,1992:339).  
Qumuqlar kütlәvi şәkildә Dağıstan Muxtar Cümhuriyyәtinin Temirxan-Şura, Xasavyurd, 
Babayurd, Qızılyurd, Buynak, Qayakәnd vә Qaytaq bölgәlәrindә, Mahaçqala, İzberbaş, Buynaksk 
vә Dәrbәnd şәhirlәrindә yaşayırlar (Caferoğlu, 1983:50-51). 
Qumuqlar, Qafqazyanın ruslar tәrәfindәn işğalına kimi “
Şamxallıq
” deyilәn bir sistemlә, 
Qızıl  Orda  Dövlәtinin  xanlarının  nәslindәn  gәlәn  vә  Şamxal  adı  verilәn  bәylәr  tәrәfindәn  idarә 
olunublar. Qumuqlar, Kazan vә Astraxan Xanlıqlarının tәnәzzülü ilә güneyә enmәk fürsәtini әldә 
edәn  işğalçı  ruslara  qarşı  1586-cı  ildәn  18-ci  әsrә  kimi  Osmanlı  Dövlәtinin  dә  dәstәyini  alaraq 
mübarizә  yeridiblәr.  1725-ci  ildә  Ruslar  Qumuq  Şamxallığı  Hakimiyyәtini  lәğv  edib.  Şeyx 
Şamilin  ruslara  qarşı  yeritdiyi  25  illik  mübarizәnin  1859-cu  ildә  uğursuzluqla  nәticәlәnmәsi 
Qumuqlarla  birgә  digәr  Dağıstan  xalqlarının  da  1867-ci  ildә  tamamilә  Çar  Rusiyasının 
hakimiyyәtinә keçmәsinә sәbәb olub (Kurtuluş, 2002:372). 
1917-ci  ildә  yaranan  Bolşevik  İnqılabı  illәrindә  Qumuqlar,  Quzey  Qafqaz  xalqlarının 
milli  müstәqillik  uğrunda  yeritdiklәri  mübarizәlәrdә  aktiv  iştirak  edәrәk  “