Nigar Hüseynova

Tıva Türkləri və Tıva Muxtar Cümhuriyyəti
 
Tıva Muxtar Cümhuriyyәti dә Rusiya Federasiyası daxilindәdir. Ölkәnin güneyindә 
Monqolustan,  şәrqindә  Buryat  Muxtar  Cümhuriyyәti,  şimalqәrbindә  İrkutsk  Oblastı, 
qüzeyindә  Krasnoyarsk  vә  Xakas  Muxtar  Cümhuriyyәti  yerlәşib.  Sayan  Dağları  ölkәni 
başdan-başa әhatәlәyib (Arıkoğlu 2013; 2111). 
Tuvalılar özlәrini “
Tıva
” kimi tanıdır, çünki Ruslar onlara “Tuva” deyir. Tıva sözü, 
III-IV-cü әsrlәrdә Çinin şimalında böyük bir dövlәt yaradan 
Toba
 Türklәrindәn gәlir. Bunlar 
haqdakı  әn  әhatәli  araşdırmanı  Wilhelm  Eberhard  aparıb.  Çin  mәnbәlәrindә  Toba  Türklәri 
“
Tabqaç
” şәklindә ifadә edilib (Əbәrhard 1943;19-30). 
Tıva  Cümhuriyyәti  1917-ci  ildә  yaranan  inqilabdan  sonra  Sovetlәr  Birliyinә  daxil 
olmayaraq 1944-cü ilә kimi müstәqil bir dövlәt kimi yaşayıb.  
1998-ci  ildә  aparılan  әhali  sayımına  görә  Tıvada  309 700  nәfәr  yaşayır.  Tıvalıların 
sayı isә 206 900-dür. 
Tıvalılar ümumiyyәtlә Lamaizm vә Göytanrı inamındadır (Tosun 2013; 2121-2125).