Nigar Hüseynova

Әrgənəkon Dastanı
 
Bu  dastan,  Türklәrin  yenidәn  özlәrinә  gәlmәsini,  öz  birliklәrini  vә  dövlәtlәrini 
yaratmasını  mövzu  götürәn  bir  dastandır.  Hәmәdanlı  Yәhudi  bir  ailәnin  evladı  kimi  dünyaya 
gәlәn Rәşidәddin Fәzlullahı Hәmәdaninin yazdığı tarixlә birlikdә bir çox mәnbәdә qeydә alınıb. 
Müqәddәs  dağ  vә  mağaralar,  bir  xaosdan  sonra  Türklәrin  tәkrar  öz  dövlәtlәrinә  vә  yurdlarına 
qovuşması dastanda dilә gәtirilib (Köprülü, 1986: 56-57). 
Uyğurların Törəyiş Dastanı
 
Monqol tarixçisi Ata Mәlik Cüveyninin “Tarixi Cihanguşa” adlı әsәrindә dә qeydә alınıb. 
Temir  Buka  adına  ucaldılan  Uyğur  abidәsindә  dә  dastanla  bağlı  mәlumatlar  mövcuddur. 
Dastanda  Uyğurların  bir  ağacdan  dünyaya  gәlәn  beş  uşağın  nә  cür  Uyğur  xalqını  tәkrarәn 
meydana gәtirdiyi mövzu götürülüb. Mani dinini qәbul edәn Bögü Kağan dastanın qәhrәmanıdır, 
ancaq dastanda Mani dininin prinsiplәri әvәzinә qәdim Türk inamı olan Tenqriçiliyin/Tanrıçılığın 
әsas motivlәri nәzәrә çarpır (Ögәl, 2010: 73-90).