Nigar Hüseynova

Oğuz Kaqan (Xaqan) Dastanı
 
Hun  İmperiyasını  yaradan  babalarımızın  dastanıdır.  Araşdırmaçılar  Oğuz  ilә  Mәtәnin 
eyni şәxs olduğunu irәli sürüb. Bәzi araşdırmaçılar isә Oğuz Kaqanın Mәtә Kaqandan daha әvvәl 
yaşadığını vә müәyyәn oxşarlıqlar sәbәbi ilә onların eyni şәxs kimi qәbul edildiyi iddiasını irәli 
sürür.  Nә  olarsa  olsun,  Oğuz  da,  Mәtә  dә  biz  türklәrin  ulu  babası  vә  әfsanәvi  tarixi 
şәxsiyyәtimizdir.  Dastan  Uyğur  Türkcәsi  ilә  13-cü  әsrdә  qeydә  alınıb  vә  bu  nüsxә  Parisdә 
“Bibliothәguә Nationalә” adlı kitabxananın “Türkcә әsәrlәr” bölmәsindә 100-1 nömrәsi ilә qeydә 
alınıb.  
Dastan,  Oğuzun  dünyaya  gәlmәsi  ilә  başlayır  vә  hakimiyyәti  altına  aldığı  Türk  ellәrini 
oğulları arasında bölüşdürmәsi ilә axıra çatır. 
Bu  dastandan  başa  düşürük  ki,  Azәrbaycan,  Xorasan,  İraq,  Anadolu,  Balkanlar,  Krım, 
Ukrayna, Qüzey Afrika vә Türküstanda dövlәt yaradanlar Hun-Oğuz birliyinin nәvә-nәticәlәridir 
(Bahadır Han, 1996:235-272).  
Bozqurd Dastanı
 
Bu  dastanın  üç  fәrqli  rәvayәti  Çin  salnamәlәrindә  qeydә  alınıb.  Türklәrin  törәyişini  vә 
onların  mәnşәyini  mövzu  götürәn  mifoloji  xarakterli  bir  dastandır.  Dastanda  mәhv  olmaq 
tәhlükәsi  ilә  üzlәşәn,  böyük  bir  soyqırıma  uğrayan  göytürklәrin  yenidәn  dirilişindә  әllәri  vә 
ayaqları  kәsilәrәk  qamışlığa  buraxılan  bir  oğlan  uşağına  “Asena”  adlı  bir  dişi  qurdun  etdiyi 
yardımlar  dilә  gәtirilib.  Göytürk  dövlәtini  yaradan  aşinaoğullarının  da  bu  dişi  qurddan  törәdiyi 
hәmin dastanda öz әksini tapıb (Banarlı I, 1971: 24).  

---

 
 
13