Nigar Hüseynova

Qaraçaylar-Malkarlar
 
Qaraçay  vә  Malkar  türklәri  Qafqazda  Qaraçay-Çәrkәz  vә  Kabardin-Balkar  muxtar 
cümhuriyyәtlәrindә  yaşayırlar.  Bunların  dili  Türk  lәhçәlәrinin  şimal-qәrb  qrupunda  yer  alan 
qıpçaq qrupuna daxildir (Tavkul 2003;3).  
Şimali  Qafqaz  xalqları  arasında  yer  alan  Qaraçaylar  vә  Malkarlar  әsrlәrdir  ki,  Kuban 
çayının  yuxarısında  vә  Elbrus  dağının  gündoğan  vә  qәrb  tәrәfindәki  sıldırımlı  bölgәlәrindә 
yaşayan  qәdim  bir  türk  tayfasıdır.  Onlar  ayrı-ayrı  deyil,  eyni  dil  vә  mәdәniyyәtә  mәnsub  türk 
tayfalarıdır.  
Tarixi  araşdırmalara  әsasәn  Qaraçay-Malkarlar  XV  yüzillikdә  Kabartay  çәrkәzlәrinin 
tәzyiqi  nәticәsindә  iki  hissәyә  bölünüblәr  vә  Qaraçay  adı  o  tarixdәn  sonra  Qafqazda  anılmağa 
başlayıb (Tavkul 1991;137).  
Qaraçay-Malkarların  sayı  200 000  nәfәrdәn  artıqdır.  30 000-ә  qәdәr  Qaraçay  türkü  dә 
Stalin  tәrәfindәn  represiya  siyasәti  zamanı  Orta  Asiyaya  sürgün  edilib,  onlar  hәlә  dә  oralarda 
yaşayırlar (Dinkçi 2007;hunturk.net). 
Noqaylar
 
Noqaylar  öz  әdәbiyyatlarının  tarixini  Orxon-Yenisey  abidәlәri,  “Divani-lüğatit-türk”, 
“Qutadqu  bilik”,  Əhmәd  Yәsәvinin  “Divanı-hikmәt”,  Əhmәd  Yüknәginin  “Atabәtül  Hәqayiq” 
kimi әsәrlәrdәn başlayırlar (Sikаliеv 1994: 44).
  
Noqaylar  özlәrini  Qaranoqay  vә  ya  "Noqay-qaraqaş"  adlandırır.  2002-ci  ildә  aparılmış 
siyahıya almanın yekunlarına әsasәn, Rusiya Federasiyasında 90 666 nәfәr (Dağıstan, Stavropol, 
Qaraçay-Çәrkәz, Hәştәrxan (Astraxan) bölgәlәrindә vә Çeçenistanda) noqay yaşayır.
 
Noqaylar  XIV  yüzildәn  tarix  sәhnәsindә  görünüblәr,  ancaq  onlar  öncәki  çağlarda 
“noqaylar” kimi adlandırılmayıblar. “Noqay” adının bu xalqa verilmәsi XIV yüzildә gerçәklәşib. 
Noqay xanın öz әtrafına topladığı türk tayfaları sonralar birlәşib qüdrәtli dövlәt qurub vә rәhbәr-
lәrinin adını yaşadaraq toplumlarına bu adı qoyublar.  
Qaynaqlara  görә