|
Nigar HüseynovaOğuz Kaqan (Xaqan) DastanıSON -Dünya Edebiyatı (Türk Xalqları Edebiyatı) (1)Oğuz Kaqan (Xaqan) Dastanı
Hun İmperiyasını yaradan babalarımızın dastanıdır. Araşdırmaçılar Oğuz ilә Mәtәnin
eyni şәxs olduğunu irәli sürüb. Bәzi araşdırmaçılar isә Oğuz Kaqanın Mәtә Kaqandan daha әvvәl
yaşadığını vә müәyyәn oxşarlıqlar sәbәbi ilә onların eyni şәxs kimi qәbul edildiyi iddiasını irәli
sürür. Nә olarsa olsun, Oğuz da, Mәtә dә biz türklәrin ulu babası vә әfsanәvi tarixi
şәxsiyyәtimizdir. Dastan Uyğur Türkcәsi ilә 13-cü әsrdә qeydә alınıb vә bu nüsxә Parisdә
“Bibliothәguә Nationalә” adlı kitabxananın “Türkcә әsәrlәr” bölmәsindә 100-1 nömrәsi ilә qeydә
alınıb.
Dastan, Oğuzun dünyaya gәlmәsi ilә başlayır vә hakimiyyәti altına aldığı Türk ellәrini
oğulları arasında bölüşdürmәsi ilә axıra çatır.
Bu dastandan başa düşürük ki, Azәrbaycan, Xorasan, İraq, Anadolu, Balkanlar, Krım,
Ukrayna, Qüzey Afrika vә Türküstanda dövlәt yaradanlar Hun-Oğuz birliyinin nәvә-nәticәlәridir
(Bahadır Han, 1996:235-272).
Bozqurd Dastanı
Bu dastanın üç fәrqli rәvayәti Çin salnamәlәrindә qeydә alınıb. Türklәrin törәyişini vә
onların mәnşәyini mövzu götürәn mifoloji xarakterli bir dastandır. Dastanda mәhv olmaq
tәhlükәsi ilә üzlәşәn, böyük bir soyqırıma uğrayan göytürklәrin yenidәn dirilişindә әllәri vә
ayaqları kәsilәrәk qamışlığa buraxılan bir oğlan uşağına “Asena” adlı bir dişi qurdun etdiyi
yardımlar dilә gәtirilib. Göytürk dövlәtini yaradan aşinaoğullarının da bu dişi qurddan törәdiyi
hәmin dastanda öz әksini tapıb (Banarlı I, 1971: 24).
|
|
|