Nizami GƏNCƏVİ İSKƏNDƏrnamə Şərəfnamə "Lİder nəŞRİyyat"

Bağdadda və Rumda nəfis görünən, 

Hər çeşid qiymətli o geyimlərdən, 

Verdi Çin şahma elə bir dəsgah. 

Onu görməmişdi heç bir padişah. 

Şahanə bəxşişlər doyurdu Çini, 

Çinlinin almndan açıldı çini. 

Qalmadı o böyük Çində bir nəfər 

Geyməsin xəz, atlaz, zərif geyimlər. 

Etdi İskəndərin gördüyü bu iş 

O dargözlülərin qaşım geniş.

Şahın kip qaşıtək dostluq bərkişdi, 

İskəndər başına hamı and içdi.

XAQANIN İSKƏNDƏRİ QONAQ 

ETMƏSİ

Gəl məni azad et, saqi, "yox demə! 

Qədəhdən göz yaşı tök ətəyimə.

Bir mey ver ki, olsun saf şirə kimi. 

Yusun hər çirkabdan bu ətəyimi.

Çapqınlıq etmə, ey Çin üzlü gözəl.

Bir saat qaşına çin gətirmə, gəl! 

Qeydimə qal mənim, qəlbimi şad et, 

Qüssədən bir günlük məni azad et! 

Xaqamn gəliri keçsə də ələ.

Sel kimi axıtma, yağıştək xərclə. 

Malından bir az ye, bir az ver, ancaq 

Başqalar üçün də azacıq burax.

Yemə var-yoxunu, çox yaşayarsan, 

Yoxsulluq yamandır qocalan zaman. 

Xərclə, ye, bərk tutma köhnə dünyam, 

Xəsislik, ac qalmaq məhv edər cam. 

Dağıtma əlində var isə sərvət.

Bihudə yeməkdən çəkərsən zəhmət. 

Xərclərkən ölçüdən gəl götürmə əl.

309

---

Nə artıq nə əskik - ortadır gözəl,

Sapım yoğun olsa incə iynədən.

Çox iynə gözünü kor edəcəksən.

Yazdığım tarixin nəqqaşı yenə 

Bu naxşı vurmuşdur Çin ipəyinə:

Hər yerdə səs çıxdı: böyük İskəndər 

Çin ətəklərinə səpdi dürr, gövhər.

Bu idi xaqanın fikri, həvəsi,

Versin İskəndərə ayaq kirəsi.

Açsın bir şahanə ziyafət ona,

Zər töksün atımn ayaqlarına.

Özünün adma, sanına görə.

Şahinə hədiyyə çəksin hüzurə.

Şahın bəxti kimi olduqca parlaq,

Bir gözəl gün seçdi, qurdu təmtaraq.

Bir məclis bəzədi cənnətdən də şən.

Şirəni axıtdı aslan dişindən.

Meyvədən, meydən, həm balıqdan, quşdan 

Elə bir qonaqlıq düzəltdi xaqan,

Dünyada nə qədər gözəl nemət var, 

Basmışdı bağnna qızıl xonçalar.

Çin xuruşlanndan başqa, al-əlvan.

Mislini cənnətdə görməmiş bağban. 

Ləzzətli halvalar hazır olmuşdu, 

içi qənd, badamla doldurulmuşdu.

Elə qablar vardı, gəzib arayan 

Dünyada birini tapmazdı ondan.

O qədər cavahir gəlmiş ortaya 

Ki, sərraf bir ilə almazdı saya.

Həşəmətli şahın ziyafətinə 

Sərf oldu böyük bir dolu xəzinə.

Türk şahı xaslarla yola çıxaraq,

Getdi İskəndəri çağırsın qonaq,

Torpağı öpdülər ayinə görə,

Dəydi yer öpməkdən başı göylərə.

Söylədi: "Bu uca bəxtin, ey sərvər!

310

---

Taxtımın başına yol tapsa əgər, 

Tacıyla taxtım əziz edərdi,

Məni bu şərəflə çox böyüdərdi." 

Səmimi dəvəti şah qəbul etdi,

Xaqana şərəfli hörmətçün getdi.

Ordu, şah birlikdə haman dəvətə 

Baş əyib atlandı o ziyafətə.

Xəzinə ağzından açıldı yerlər,

"Yol açın!" səsindən titrədi göylər. 

İskəndər çaünca süfrə boyuna,

Elə bil çatdı Xızr həyat suyuna.

Qızıl bir taxt gördü, günəşdi, gerçək. 

Onda dürr çeşməsi dəniz suyutək. 

Qızıl taxt üstündə oturdu şən-şən 

Əlində bir turunc kafur, ənbərdən.

Sağ əldə dünyam yoxlayan fəğfur

234

, 

Xidmətə baş əymiş, hüzurda durur. 

Şah onu çağırdı, hörmətdir deyə, 

Oturtdu şah kimi qızıl kürsüyə,

Başqa tacidarlar hörmətə görə 

İskəndər yanında diz çökdü yerə. 

Xaqan əmr eylədi: "Yeməklər gəlsin, 

Qızıl xonçalarda xörəklər gəlsin!"

Hər yandan töküldü şahanə yarpaq, 

Meynə yarpağıtək tökdü hər budaq

235

. 

Fərxarə bənzəyən istək evindən 

Tez hazır olurdu hər istənilən

236

.

Elə bil cənnətdir, arayan kimsə 

Xonçada tapırdı hər nə istəsə, 

iştahla yedilər o xuruşlardan, 

Hücumla şəraba açdılar meydan, 

Qırmızı şərablar verdi qol-qanad, 

Qırmızı rənglərdən qurdular büsat. 

Çalmağa oturdu, bütün dünyadan 

Seçilmiş ən məşhur oxuyan, çalan. 

Ən incə oxucu səslər ucalır,

Ozanlar rəsmiylə oxuyur, çalır.

311

---

Çalanlar başladı süğdi nəğməsi, 

Göylərə ucaldı sazlann səsi.

Vardı pəhləvicə o qədər çalan 

Nəğməyə yemlik verirdi hər an.

Rəqs edən kəşmirli gözəllər durur, 

Oynarkən yel kimi mayallaq vurur. 

Elə çalğıçılar gəlmiş Yunandan, 

Ağlım itirir eşidən insan.

Rum və Çin xidmətə bel bağlayaraq, 

Bəzədi Rumdan və Çindən bir bayraq. 

Xəzinə ağzım açınca xaqan,

Qamn xəznəsində yer oldu pünhan

237

. 

Əvvəlcə saçdı çox cavahir, gövhər, 

Daş-qaşa tutulmuş gözəl geyimlər. 

Büllurdan büsatı günəşdən parlaq, 

incəlikdə sudan təmiz və yumşaq.

Çin ipəklərindən bir neçə xalvar, 

Müşk ilə, ənbərlə dolu bir ambar. 

Kafurlu təbəqdən ətr almış hər yan, 

Qum ud artıqdı təzə kafurdan,

Çaçi kamanlarla çini ipəklər,

Bir neçə qılınc da ona bərabər.

Bir ilxı yorğa at, görkəmli, oynaq,

Yel kimi yeriyən, gövdəsi parlaq, 

Göylərdə dumam, san ovlayan 

Laçınla qızıl quş, böyük bir karvan. 

Qırx fil öz taxüyla, uca, qüvvətli, 

Sümükləri möhkəm, vücudu ətli.

Bir dəstə qara qul - cəbhələr yenən, 

Ayüzlü kənizlər - ölü dirildən.

Çəkdi bu şeyləri şah hüzurinə, 

Bunlardan başqa çox şey verdi yenə, 

yemdən başqa bir xəzinə açdı,

Ondan da dəyərli bəxşişlər saçdı. 

Verdi o, quyruğu qara bir köhlən. 

Səhər küləyindən iti yeriyən. 

Yürüyən. şahanə bir təxti-rəvan.

312

---