|
Nizomiy nomidagi tdpu fizika-matematika fakulьteti mi-304- guruh talabasi Nasriddinova Mehrangizning umumiy pedagogika fanidan mustaqil ta‘limi. Fan o‘qituvchisi: Azimova s mavzu: Bolalarda diqqatning rivojlanishi
|
tarix | 08.05.2023 | ölçüsü | 0,73 Mb. | | #108989 |
| diqqatni Taqsimlash
Nizomiy nomidagi TDPU
Fizika-matematika fakulьteti
MI-304- guruh talabasi Nasriddinova Mehrangizning umumiy pedagogika
fanidan mustaqil ta‘limi.
Fan o‘qituvchisi: Azimova S
Mavzu: Bolalarda diqqatning rivojlanishi.
Maktabgacha yoshidan boshlab bolalarda ixtiyoriy diqqat rivojlana boshlaydi. Biroq maktabgacha kichik yoshdagi bolalarda ixtiyorsiz diqqat ustunlik qiladi. Maktabgacha kichik yoshdagi bolalarda kun sayin paydo boladigan yangi-yangi qiziqishlar, oyin faoliyatlarining xilma-xil bola borishi ularda ixtiyorsiz diqqatni asta-sekin takomillashtirib boradi. Maktabgacha talim muassasasi tomonidan talab etiladigan tartiblarga boysunish, qoidali oyin shartlarini sozsiz bajarish, kattalarning topshiriqlarini chidam va qunt bilan ado etish kabi hollar maktabgacha yoshdagi bolalarda diqqatning ixtiyoriy turini rivojlantiradi. Bolalarda ixtiyoriy diqqatni rivojlantirishda oyinning roli juda kattadir. Chunki, turli oyinlar paytida bolalar diqqatlarini bir joyga toplab, oz tashabbuslari bilan malum maqsadlarni ilgari suradilar. Oyinlarning qanday qoidalar asosida oynalishini ozlari mustaqil ravishda tanlab oladilar. Oyin qoidasidan chetga chiqib ketmaslik uchun oz harakatlarini oyin qoidalariga moslashtirishga va oyinda qatnashuvchi ortoqlarining harakatlarini ham kuzatib borishga tirishadilar. Ana shunday oyinlarda ixtiyorsiz diqqat bilan birga ixtiyoriy diqqat ham aktiv ishtirok etadi. Bolalarning oyin faoliyatlari ularda ixtiyoriy diqqatning rivojlana boshlashi uchun sharoit yaratib beradi. Shuni ham nazarda tutish kerak-ki, ixtiyoriy diqqat iroda bilan bogliq, shuning uchun ham bolalar diqqatning bu turini ozlaricha mustaqil tashkil eta olmaydilar. Dastlabki paytlarda diqqatning ixtiyoriy turini har xil savollar va topshiriqlar berish yoli bilan rivojlantirib borish kerak.
Maktabgacha yoshdagi bolalar diqqatining rivojlanishi faqat MTM dagi sharoitgagina emas, balki kop jihatdan oiladagi sharoitga ham bogliqdir. Shuning uchun ham bolalarning diqqati bir tekisda va bir xil darajada rivojlanmaydi. Ayrim bolalar oilada tegishli nazorat ostida bolmasligi yoki haddan tashqari erka qilib, taltaytirib yuborilganligi tufayli ozlarining xatti-harakatlarini, xulq-atvorlarini tartibga sololmaydilar. Bunday bolalar hamma narsalarga ruxsatsiz tegaveradigan, bir joyda tinib-tinchib otirolmaydigan, tartibga chaqirilganda gapga quloq solmaydigan boladilar. Bunday bolalarda diqqat juda beqaror bolgani uchun ular hech bir narsa ustida qunt bilan mashgul bola olmaydilar. Diqqatni boshqara bilmaslik, yani malum muddat davomida bir narsaga yonaltira olmaslik, mashgulotlarda intizom buzishga va boshqalarga xalaqit berishga olib keladi. Ana shuning uchun tarbiyachilar bunday bolalarga nisbatan individual munosabatda bolishlari (har xil masuliyatli topshiriqlar berish va hokazo), ularda diqqatning kuchini hamda barqarorlik xususiyatini tarbiyalab borishlari zarur.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda avvalgi davrlarga nisbatan diqqatning kolami ham ancha kengayadi. Bolalar diqqatining kolami katta odamlarnikiga nisbatan hali ham juda tor boladi. Masalan, katta odamlar diqqatining kolami ayni vaqtda 56 narsani sigdira olsa, maktabgacha yoshdagi bolalar diqqatining kolami ayni bir vaqtda 12 narsanigina (kichik guruh bolalari 1 ta, orta va katta guruh bolalari 2 ta) sigdira oladi. Kichik guruh bolalari diqqatlarini ikkita narsaga bolishga harakat qilsalar ham, ammo buning uddasidan chiqa olmaydilar. Masalan, 3 yoshli bolaga bir piyola suv olib kelish buyurilsa, u albatta suvni tokib-sochib olib keladi, bu uning uquvsizligi, boshangligi yoki anqovligidan emas, balki oz diqqatini ayni bir vaqtda ikkita narsaga bola olmasligidandir. Bola ozining diqqatini yurib kelish bilan piyoladagi suvni tokmay, chayqaltirmay olib kelishga bola olmaydi. Shuning uchun bunday hollarda bolalarni urishish mumkin emas.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning diqqati kopincha ularning qiziqish hamda hissiyotlari bilan bogliq bolganligi sababli konsentrlashgan, yani bir narsaga qaratilgan boladi. Ana shuning uchun bu yoshdagi bolalarda diqqatning bolinuvchanlik xususiyati deyarli rivojlanmagan boladi. Maktabgacha yoshdagi bolalar diqqati bolinuvchanlik xususiyatining zaifligi va kolamining torligi sababli ular ayrim narsalarni qayta-qayta idrok qilib, eslarida olib qolishga intiladilar. Masalan, maktabgacha yoshdagi bolalar, odatda, bir hikoyani qayta-qayta eshitaveradilar. Bu hodisaning sababi shundaki, bolalar diqqatining kolami hikoyaning syujetini va personajlarini birdaniga sigdira olmaydi. Shuning uchun ular hikoya va ertaklarni qayta-qayta ayttirib eshitaveradilar.
Shunday qilib, bolaning maktabgacha yoshidagi davrida diqqat ancha tez rivojlanadi. Bu davrda, asosan, diqqatning ixtiyorsiz turi ortiqroq rivojlanadi. Lekin bolaning maktabgacha yoshida faoliyatlarining va, xususan, didaktik hamda mehnat mashgulotlarining izchil tarzda ortib borishi ularda ixtiyoriy diqqatning rivojlanishiga olib keladi. Malumki, maktabdagi talim jarayoni ixtiyoriy diqqatsiz bir qadam ham siljiy olmaydi. Shuning uchun MTMda turli majburiy mashgulotlar orqali bolalarda ixtiyoriy diqqat va diqqatning asosiy xususiyatlarini rivojlantirishga harakat qilish kerak.
Dostları ilə paylaş: |
|
|