Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti termiz filiali

4) har uch munosabat: bog`lanish yo`li bilan, ergashish yo`li bilan va bog`lovchi vositalarsiz tuzilgan murakkab qo`shma gap. Bunday qo`shma gap qismlarining o`zaro munosabati turlicha bo`ladi:


Tolib aka eski xodim, umri shu redaksiyada o`tgan va uni bu yerdan haydab bo`lmaydi, shuning uchun Ahmadning o`zi ketishi kerak. (F.Musajonov).
Bu aralash murakkab qo`shma gap to`rtta gapdan tuzilib, birinchisi ikkinchisiga bog`lovchi vositalarsiz, ikkinchisi uchinchisi bilan va biriktiruv bog`lovchisi yordamida bog`lanish yo`li bilan munosabatga kirishgan, birinchi uchala gap yaxlit holda to`rtinchi gapga sabab munosabati orqali ergashish yo`li bilan birikib kelgan. Mazkur gapning chizgisi quyidagicha:

va

39-MA’RUZA

PUNKTUATSIYA (TINISH BELGILARI) HAQIDA MA’LUMOT.
Reja:

1. 
   
   Nuqta
   
2. 
   
   So`roq belgisi
   
3. 
   
   Undov belgisi
   
4. 
   
   Ko`p nuqta
   
5. 
   
   Ko`p nuqta, undov va so`roq belgilarning
   
6. 
   
   birikkan holda kelishi
   
7. 
   
   Vergul
   
8. 
   
   Nuqtali vergul
   
9. 
   
   Ikki nuqta
   
10. 
    
    Tire
    
11. 
    
    Qavs
    
12. 
    
    Qo`shtirnoq
    

ISHORAT QOIDALARI (PUNKTUATSIYA)
Tinish belgilari va ularning yozma nutqda qo`llanishini o`rganadigan bo`lim punktuatsiya deb yuritiladi.

Nuqta
Nuqta quyidagi o`rinlarda qo`yiladi:
1. Tinch ohang bilan aytilgan darak, buyruq va undov (his-hayajon) gaplardan keyin: Oltin kuz fasli kirib keldi. Darslarni o`z vaqtida tayyorlab yurgin. Koshki uning kuchi etsa.
2. Birinchi qismida nuqta, ko`p nuqta, undov yoki so`roq belgisi bo`lgan ko`chirma gap o`rtasida kelgan muallif gapidan so`ng: "Men hozir jo`nayman, - dedi u. – Siz esa yarim soatlardan keyin yo`lga chiqing".
3. Qisqartirilgan ism va familiyalarning birinchi harfi yoki qismidan keyin: M.Ism. (Mirzakalon Ismoiliy)
4. Sanash yoki ayrim fikrning qismlarini ifodalagan va oy, kun, yillarni bir-biridan ajratish uchun qo`llangan raqam yoki harflardan keyin: 27.09.2002 kabi.