Nutq a’zolari va ularning mexanizmlari. Anatomik, fiziologik mexanizm

Til birliklari nutqni hosil qiladi, ya'ni har bir inson o‘z fikrini boshqalarga til orqali, til birliklari orqali bayon qiladi, boshqalari fikrini til orqali egallaydi, tushunadi. Ya'ni nutq tevarak-atrofdagi voqea-hodisalar haqidagi fikr mulohazalarni boshqalarga yetkazishdir. Shuning uchun til va nutq inson hayotida muhim ahamiyat kasb etadi. Maktabgacha ta'limda bolalar nutqida so’zlarni gramatik va leksik jihatdan tog’riligini anglashi, nutq o‘stirish usullarini bilish, nutiq tovush madaniyatini shakilantirish har bir yosh guruhda bolalar nutqini o‘stirish va so’zlarni tog’ri talaffuz qilish vazifalarini to‘g‘ri hal etish imkonini beradi, bolalarni maktabga tayyorlash vazifasining bajarilishini ta'minlaydi. Yuqorida bayon qilingan fikrlardan shunday xulosa qilish mumkinki, o‘zbek tili qadimiy til sifatida taraqqiy etgan, jamiyat taraqqiyotining barcha bosqichlarida jamiyat a'zolari uchun xizmat qilmoqda.Maktabgach ta’lim tashkilotlarida ularga ona tilini amaliy o`rgatish demakdir.Ya’ni mashg’ulotlar o’yinlar orqali tashkil etilsa bolalar o’zlashtirishlari yanada kuchayadilar.

Ilk qadam tayanch dasturini nutq o‘stirish usullarini ishlab beradi. Uni takomillashtirish, eng qulay usulni qo`llash orqali bolalarga ona tilini amaliy o‘rgatish, nutqda til birliklaridan foydalanish, o‘zaro nutqiy muloqot munosabatida ona tilida fikrni to‘g‘ri, ifodalay olish,nutiq tovish madaniyat qoidalariga to’liq rioya etishi, tengdoshlari nutqini tinglab tushunish nutqda til birliklarini ajrata bilish (tovush, so‘z) nutq meyyorlarini ishiga mos holda o`rganib borish, unga amal qilish kabi faoliyatini shakllantiradi. Nutq tovush madanyatini shakilantirishda amalga oshiradi, bolalarda ifodali, aniq, lo`nda va obrazli so‘zlashishni shakllantirish orqali ona tilini amaliy o‘rgatadi, bolalarga ta'lim beradi. Nutq tovish madaniyatini shakilantirish, tengdoshlari va kattalar bilan nutqiy muomala malakalarini shakllantirish orqali nutqda so‘zdan to‘g‘ri va o`rinli foydalanish, ya'ni nutq va xulq egasi bo‘lish kabi ma'naviy axloqiy sifatlarni, so‘zlash odobini egallashni shakllantiradi.

• Ilk qadam tayanch dasturini nutq o‘stirish usullarini ishlab beradi. Uni takomillashtirish, eng qulay usulni qo`llash orqali bolalarga ona tilini amaliy o‘rgatish, nutqda til birliklaridan foydalanish, o‘zaro nutqiy muloqot munosabatida ona tilida fikrni to‘g‘ri, ifodalay olish,nutiq tovish madaniyat qoidalariga to’liq rioya etishi, tengdoshlari nutqini tinglab tushunish nutqda til birliklarini ajrata bilish (tovush, so‘z) nutq meyyorlarini ishiga mos holda o`rganib borish, unga amal qilish kabi faoliyatini shakllantiradi. Nutq tovush madanyatini shakilantirishda amalga oshiradi, bolalarda ifodali, aniq, lo`nda va obrazli so‘zlashishni shakllantirish orqali ona tilini amaliy o‘rgatadi, bolalarga ta'lim beradi. Nutq tovish madaniyatini shakilantirish, tengdoshlari va kattalar bilan nutqiy muomala malakalarini shakllantirish orqali nutqda so‘zdan to‘g‘ri va o`rinli foydalanish, ya'ni nutq va xulq egasi bo‘lish kabi ma'naviy axloqiy sifatlarni, so‘zlash odobini egallashni shakllantiradi.