O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi
Yüklə 59,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
b o ‘lar, 20 d a q i q a o ‘tgan d an keyin e sa k o ‘n ik m a b u tu n la y s a q la n ib q o l a r ekan. M i y a n i n g q o ‘z g ‘alishiga t a 's i r qilu v ch i turli m o d d a la r , iz la r n in g s a q la n is h ig a ham t u r l i c h a „ c h u q u r l i k d a “ t a ’sir q ila rk a n . B a ’zi t a ’sir k o ‘rsa tu v c h ila r 3 — 4 kun o ld in hosil q ilin g a n k o ‘n ik m a la rn i y o ‘qotsa, b o sh q a la ri izlarning hosil b o l i s h i g a g i n a t a ’sir k o ‘rsatar ek a n . M a ’l u m b o ‘lishicha, izlarn in g „ k o n s o lid a ts iy a “ lani- shini te z l a s h tir u v c h i m o d d a la r h a m b o l a r ek a n . B u n d a y p r e p a r a tl a r n i n g biri — otrixnindir. B u n d a y inyeksiya qilinsa, , , k o n s o l i d a t s iy a “ ni tezla sh tirish b i l a n birga, u n g a salbiy t a ’sir k o ‘rs a tu v c h i m o d d alarg a n is b a ta n „ y a s h o v c h a n lik n i“ o s h i r a r e k a n . Y u q o r i d a g i tajribalardan k o ‘rin ib tu rib d ik i, izlarn in g m u s t a h k a m l a n i s h i m a ’lum v a q t t a l a b q ila d i v a u s h b u j a r a y o n d a t u rli k u c h bilan t a ’sir qilu v ch i h o la tla r asosiy o ‘rin t u t a d i . L ekin h a r turli h a y v o n la r d a izlarning „ k o n - so lid ats iy a“ si tu rlic h a tezlikda ro ‘y beradi. A m erikalik psixo- lo g M a k G o u n i n g k o l r s a t i s h i c h a , k o ‘n i k m a t e z h o s il b o lla d ig a n k alam u sh larg a k o 'n i k m a hosil q ilinga nida n s o ‘ng 45 sek. o ‘t g a c h sh o k berilsa, izlar y o ‘qolad i; 30 d a q i q a d a n k eyin s h o k b erilsa, u h o ld a izlar sa q la n a d i; k o ‘p i n c h a k o ‘- n i k m a a s t a - s e k i n hosil b o ‘Iuvchi k a l a m u s h l a r d a ( i n d i vidual — t ip o lo g ik xususiyatlarga k o ‘ra) 45 soniya va 30 d a q i q a d a n k e y in berilgan shok izlarni b i r xilda y o ‘q o ta d i. Bu s h u n i k o ‘rsatadiki, k a l a m u s h la r n in g „ t e z “ g u ru h la r id a i z l a r 15 — 2 0 d a q i q a i c h i d a „ k o n s o l i d a t s i y a “ ( u z o q v a q t g a c h a ) b o ‘lishga ulguradi va u l a r „ s e k in “ g u r u h l a r id a esa izlar „ k o n so lid a tsiy a “ b o l is h ig a ulgurm aydi h a m d a uzoq v a q t g a c h a yax sh i m u s ta h k a m la n a olm ay d i. I n s o n n i n g m u a y y a n izlarni o ‘zlash tirish i d e g a n g a p h a li i z l a r m u s t a h k a m l a n g a n l i g i e m a s , c h u n k i u l a r n i n g m u s t a h k a m l a n i s h i u c h u n m u a y y a n v aq t zarurdir. Bu vaqt ko‘p gina o m illarga bogMiq b o lib , j u m la d a n , bularga individual x u s u s iy a tla r v a u la rn in g im k o n in i kiritish m u m k in . www.ziyouz.com kutubxonasi Fizik iz qolish nazariyasida n e y r o n l a r d a n nerv im puls- larining o 'tis h i o q ibatida, o 'z i d a n k e y in fizik iz qoldiradi, d e b t a x m i n qilin a d i. Bu n az ariy a t a r a f d o r l a r in i n g fikriga q a r a g a n d a , i z l a r n in g fizik a k s e t i s h s i n a p s l a r d a y u z a g a keladigan elektrik va mexanik o ‘zgarishlarda o ‘z aksini topadi. Iz la rn in g neyrofiziologik asoslari t o ‘g ‘risida fikr yuritil- g a n d a L o re n te , M akselein kabi o l i m l a r n i n g reverberlashti- rish hodisasini (reverbcrlashtirish — a y l a n m a aks cttirish d e - m akdir) tatbiq qilganlarini aytib o ‘tish m a q s a d g a m uvofiqdir. U l a r n i n g k o 'r s a t is h la r ic h a , n e r v h u j a y r a l a r i d a n c h i q q a n a k so n la r b o s h q a hujayralardagi d e n d r i t l a r bilan q o ‘shilishi natijasida reverberlashtirish hodisasi v u ju d g a keladi. P r o t o i n la r hosil boMishi b ila n bogMiq b o ‘lgan h o l a t l a r b i o k i m y o v i y r e a k s i y a l a r d e y i l a d i . B u h o d i s a n i j a h o n p s i x o l o g la r i u z o q m u d d a t l i x o t i r a n i n g p s i x o f i z i o l o g i k m e x a n iz m i d e b ataydilar. M a k K o n n e l ( A Q S H ) y o m g ‘ir c h u v a lc h a n g la r id a tajriba o Ltk a z g a n . U sh artli reflekslarni h o s i l q i l i s h b o s h q a r e a k s i y a l a r d a n f a r q l i o ‘l a r o q , b io k i m y o v i y re a k s iy a la rd a ( y o r u g ' d a n q o c h i s h n i m a s h q qilish) ik k i - u c h m a r t a kam ayib k e tis h in i k o ‘rsatgan. Y u q o rid a b a y o n qilingan t a d q i q o t la r n i n g k o ‘rsatishicha, xotira sababiy b o g ‘lanish, ya’ni d e t e r m i n a t o r holati natijasida vujudga keladi. X o tiran in g tu r l a r i P six ik a n in g e n g m u h im x u s u s i y a t l a r i d a n biri — b o rliq t o ‘g ‘risidagi t a s h q i t a a s s u r o tl a r n i , i n s o n n i n g i n d iv id u a l- tipologik xususiyatlarini aks e t t i r i s h d a n , sh a x s n in g x u lq - a tv o rid a , x a tti-h a r a k a tla rid a m u j a s s a m l a s h u v id a n ib oratdir. I n s o n x a t t i - h a r a k a t l a r i n i n g a s t a - s e k i n m u r a k k a b l a s h u v i , y a n g ic h a m a z m u n va shakl k asb e ti s h i , sifatiy o 'z g a r i s h - larn in g y u z b e rish i, shaxsiy t a j r i b a n i n g k e n ga yishi, ortish i b ilan r o ky b e r a d i. B orliqning, t u r m u s h ta r z i n in g b o s h m i y a k a t t a y a r i m s h a r l a r i n i n g p o ‘s t l o g l i d a h o s i l b o ‘l a d i g a n tasvirlari, xossalari tu b d a n y o ‘q o l i b k e tm a y d i . V o q e lik va 239 www.ziyouz.com kutubxonasi Yüklə 59,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|