Of azerbaijan high technical educational institutions

PAHTEI 
PROCEEDINGS OF AZERBAIJAN HIGH TECHNICAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS 
VOLUME 27 ISSUE 04 2023 
E-ISSN: 2674-5224 
On the other hand, for the analysis of the obtained REM images, modern computer software 
developed for testing purposes based on the C# programming language interface was used. By 
examining the obtained peaks, it was possible to draw up appropriate regression and correlation 
dependencies. 
The decrease in diffusion coefficients was proportional to the change in the particle size of tea 
products, and hence, the absorption time was shortened.
As the relative surface area of the tea 
particles tends to increase, the pore length and, directly related to this, the possibility of 
protuberant pores are reduced and ultimately the release of extractives is facilitated. 
Keywords: 
tea leaf, extractive substances, organoleptic analysis
 
AZƏRBAYCANDA İSTEHSAL OLUNAN ÇAY MƏHSULLARININ 
STRUKTUR VƏ MEXANİKİ XÜSUSİYYƏTLƏRİNİN STANDARTLARLA 
MÜQAYİSƏLİ TƏDQİQİ 
 
Oqtay Novruzlu
1
, Gülnarə Məmmədova
2
 
1,2
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti, 
1
Beynəlxalq Magistratura və Doktorantura Mərkəzi 
2”
Mühəndislik və 
tətbiqi elmlər” kafedrası, 
1
magistr, E-mail: [e-mail] 
2
t.f.d., b/m.
E-mail:
[e-mail] 
 
XÜLASƏ 
Hazırki dövrdə ən çox istehlak edilən içki növü olmaqla çayın struktur və mexaniki 
xarakteristikalarının tədqiqi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Burada yüksək temperaturda su ilə təsirə 
məruz qaldıqda ekstraktiv maddələrin dəyişmə intensivliyi və müxtəlifliyi orqanoleptik və fiziki-
kimyəvi analiz və ekspertiza üsulları nöqteyi-nəzərdən öyrənilməsi işin məqsədini təşkil etmişdir.
Seçilmiş dörd fərqli tipdə çay yarpağı və məhsulunun əvvəlcə tərkibində olan ekstraktiv maddələr, 
hissəciklərin orta ölçüləri, sıxlıq və orqanoleptik qiymətləndirmələrinin nəticələri qeyd edilmişdir.
Tədqiqat
prosesində Rastr Elektron Mikroskopik (REM) təsvirlər əsas götürülmüşdür.
Mövzunun 
aktuallığı ondan ibarətdir ki, sudan sonra ən çox müraciət edilən içki çeşidi olan çayın bəzi 
hallarda yanlış dəmlənməsi ilə insanın sağlamlığına və qidalanma rejiminə ciddi forma təsir 
göstərə biləcək hallarla rastlaşılır. 
Çay yarpağının xarakteristikalarına görə izotropik olmaması qeydə alınmışdır. Eyni zamanda 
müşahidə edilmişdir ki, çay yarpağının texnoloji emal prosesində bir çox ekstraktiv maddələr 
yarpağın daxilinə ən az müqavimətlə qarşılaşdıqları istiqamətlərdən daxil olmağa meyil 
göstərirlər ki, bu hissələr stoma adlanır. Stomanın açılması və bağlanması fiziki prinsiplərə 
istinadən izah edilir. Açılıb və bağlanma təzyiq differensasiyası nəticəsində baş verir. Stomaların 
açılması üçün su girişinə və onların qapanması üçün su çıxışına ehtiyac duyulur. Buna görə də 
stomaları açan reaksiyalarda su əmələ gəlir və ya qonşu hüceyrələrdən su daxil olur. Bənzər 
formada, qapalı vəziyyətdə, su sərf edən reaksiyalar da baş verir. 
Çay bitkisi fotosintez nəticəsində qlükoza istehsal edir və bu, hüceyrənin daxili təzyiqini artırır. 
Bunun hesabına su qonşu hüceyrələrdən stomata keçir. Stomanın xarici təzyiqi artır. Nəticədə 
nazik xarici divar şişir və beləliklə stoma açılır. 

---

432