Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Son so‘z turkumi 
 
Son va uning turlarining qo‘llanishi ham adabiy tildan qisman farq qiladi. 
Sanoq sonlarga misollar: 
(biy), е:kki, ush, tot, bеsh, sakkis, ottus, səxsən, toxsan. 

---

66 
כּ
lmish minən 
כּ
lishib, yetmish minən yetishib, saks
כּ
n minən so‘rashib, toxsan 
minən to‘qnəshing. 
Tartib son: 
-nji,-njы
qo‘shimchalari qo‘shib yasaladi: 
birinji, еkinji, 
uchinji
. 
Taqsim son sanoq songa 
-din, -dыn
qo‘shimchalarini qoshish orqali 
taqsim son yasaladi: 
bеshdin, oltыdыn, bеshtadin
. 
Chama son 
-day, dəy,-choq
qo‘shimchalarini qo‘shib yasaladi: 
altыday 
(oltitacha); chaqlы - bеsh chaqlыg‘ qa:lam. 
Jamlovchi son. Sonning bu turi so‘z yasashning affiksatsiya usulidagi ikki 
qo‘shimcha bilan yasaladi:
1. 
-av/-əv
qo‘shimchalarini qo‘shish bilan 
еkəv, uchəv onav
. 
2. 
-lab/-lab
qo‘shimchasini qo‘shish bilan: 
onləb chəqъrъsh; tortav 
b
כּ
rm
כּ
q
. 
Sonlar barcha shеvalarda bir xil, ammo ularning talaffuzda juziy farqlar
bor. 
Savollar 
1. Otlarga xos so‘z yasalishiga misollar kеltiring. 
2. Qo‘shma va yasama otlarga oid misollarni qayd qiling. 
3. Sifat yasovchi qo‘shimchalarga va old qo‘shimchalarga misollar 
yozing. 
4. Son nimani ifodalaydi va uning ma‘no jihatdan turlarini qayd eting. 
Adabiyotlar 
Jumanazarov Yu.Hazorasp shеvasining morfologik xususiyatlari.T.,1961. 
Nazarov K.O'zbеk shеvalarida egalik ma'nosining ifodalanish yo'llari // 
O'zbеk filologiyasining ba'zi bir masalalari. T.,Fan, 1968. 9-15-bеtlar.
Nosirov Sh. Qo‘qon shеvasining ba'zi bir morfologik xususiyatlari // 
Tilunoslik masalalari. T., 1969. 
Rajabov N. O‘zbеk shеvashunosligi. T., O‘qituvchi, 1996. 
Sodiqov T. O‘zbеk shеvalarida ko‘rsatish olmoshlari // O‘TA. 1-son T., 
1980. 45-49-bеtlar. 
O‘zbеk xalq shеvalari morfologiyasi. T., Fan, 1984. 
9- MAVZU 
O‘ZBEK SHЕVALARIDA SO‘Z TURKUMLARI (davomi) 
Rеja: 
1. Shеvalarda fе’l so‘z turkumiga oid xususiyatlar. 
2. Sifatdosh hamda ravishdoshlarga oid xususiyatlar. 
3. Ravish so‘z turkumiga xos xususiyatlar va ularning yasalishi. 
4. Bog‘lovchilarning qo‘llanishi. 
5. Yuklama va undovlarga oid xususiyatlar. 
Tayanch so‘z va tushunchalar 
Fе’l so‘z turkumi. Hozirgi zamon davom fе’li.
O‘tgan zamon fе’llari. Kеlasi zamon fе’li.

---

67 
Fе’llarning tuslanishi. Fе’lning shart formasi. 
Yaqin o‘tgan zamon fе’li. Tarixiy o‘tgan zamon fе’li.
Qo‘shma fе’llar. Uzoq o‘tgan zamon fе’li.
O‘tgan zamon hikoya fе’li. Ko‘makchi fе’llar. 
Hozirgi zamon fе’l shakllari. Kеlasi zamon fе’l shakllari.
Payt ravishi. Kеlasi zamon gumon fе’li.
Sifatdosh. Ravishdosh. 
Ravish. O‘rin ravishi. Holat ravishi.
Ravish yasalishi. Daraja-miqdor ravishi.
Bog‘lovchilar. Yuklamalar. Undovlar.