|
Ölkələrin tranzit potensialının geosiyasi və geoiqtisadi aspektləriBu səhifədəki naviqasiya:
- 223,175 241,528 260,873 285,176 307,281 331,118
- 4,674 4,860 5,225 5,698 6,164 6,628
- 322,276 381,729 443,165 476,360 531,003 545,265
- 61,542 82,954 91,954 106,452 120,365 137,187
- 1.4.Tranzit daşımalarını tənzimləyən sazişlər və beynəlxalq konvensiyalar
- Dəniz daşımalarının tənzimlənməsi.
31
Dəmir yolu
4,040
3,807
3,633
3,297
2,330
Dəniz
3,080
4,043
3,305
3,214
3,317
Avtomobil
...
...
...
...
...
…
Sərnişin daşınmışdır, min sərnişin
223,175
241,528 260,873 285,176 307,281
331,118
Dəmir yolu
4,011
2,854
2,152
1,882
1,890
Dəniz
12
17
17
14
15
Avtomobil
219,152
238,657 258,704 283,280 305,376
Sərnişin dövriyyəsi, milyon sərnişin-km
4,674
4,860
5,225
5,698
6,164
6,628
Dəmir yolu
621
447
399
382
375
Dəniz
4
7
6
5
5
Avtomobil
4,049
4,406
4,820
5,311
5,784
Yük daşınmasından əldə olunan gəlir, min
manat
322,276
381,729 443,165 476,360 531,003
545,265
Dəmir yolu
131,635
153,645 183,221 189,675 204,807
Dəniz
75,778
80,485
87,548
81,534
86,170
Avtomobil
114,863
147,599 172,396 205,151 240,026
Sərnişin daşınmasından əldə olunan gəlir, min
manat
61,542
82,954
91,954
106,452
120,365
137,187
Dəmir yolu
1,651
2,310
2,646
3,008
2,721
Dəniz
1,158
4,173
1,520
1,259
1,051
Avtomobil
58,733
76,471
87,788
102,185
116,593
Mənbə: Statistika Komitesi, http://www.stat.gov.az/source/transport/
Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizində nəqliyyatın fəaliyyətini Azərbaycan
hissəsində 2015 ci illər uzrə analiz etdikdə görərik ki,tranzit yük daşımaları son 5 ildə
azalaraq 9490,0 min ton olmuşdur.Bununla yanaşı,cədvəldən də göründüyü kimi
tranzit yüklərin dövriyyəsi də ildən ilə azalmaqdadır.2014 ci ildə 5.647 milyon ton
km dir.
Beləliklə, Azərbaycanın geoiqtisadi mövqeyi ona həm Şərq Qərb, həm də Şimal
Cənub əlaqələrində körpü əhəmiyyətli ölkələrdən biri kimi çıxış etməyə imkan verir
32
ki, bu da öz növbəsində respublikanın beynəlxalq əmək bölgüsündə və dünya
təsərrüfat əlaqələri sistemində iştirakını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirməyə imkan
verəcəkdir.Bunun üçün ölkəmiz əhəmiyyətli transit potensialına malikdir.
1.4.Tranzit daşımalarını tənzimləyən sazişlər və beynəlxalq konvensiyalar
Çoxsaylı biznes əməliyyatları içərisində beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları daxili
bazardakı əməliyyatlarla müqayisədə öz mürəkkəbliyi ilə fərqlənir.Bu, məsafələrin
böyüklüyü, beynəlxalq daşımalara daha çox subyektin cəlb olunması və
yükdaşımanın özünəməxsus , spesifik amillər və şərtlərinin mövcudluğu ilə izah
olunur. Beynəlxalq tranzit əməliyyatlarının nəqliyyat təminatının spesifik
xüsusiyyətlərinə aşağıdakıları göstərmək olar:
- Nəqliyyat xidmətlərinin göstərilməsi dünya bazarında alqı- satqı obyekti kimi
çıxış etdiyindən o da beynəlxalq ticarətin inkişafına təsir edən amillərin təsirinə
məruz qalır.
- Nəqliyyat xidmətləri bazarında bu xidmətlərin qiymətlərində əks olunan
nəqliyyat xidmətlərinin keyfiyyəti xüsusilə kəskin ifadə olunur.
- Biznes əməliyyatlarına beynəlxalq nəqliyyat xidmətlərinin göstərilməsi haqda
qərar bilavasitə daşıma prosesinin faktiki başlanmasına qədər qəbul olunmalıdır.Bu,
yüklərin beynəlxalq daşınması zamanı tərəflərin öhdəlikləri və müvafiq xərclərin
dəqiq bölüşdürülməsini tələb edir.
Müasir nəqliyyat növləri və telekommunikasiya sistemlərinin inkişafı dünya
iqtisadiyyatı və o cümlədən beynəlxalq ticarətin xarakterini köklü olaraq dəyişdi və
yeni əmtəə və maliyyə bazarlarının yaranmasına , beynəlxalq əmək bölgüsünün
istifadəsindən daha rasional istifadə olunmasına, beynəlxalq inteqrasiya proseslərinin
sürətlənməsinə şərait yarandı.
33
Nəqliyyat xidmətləri bazarının spesifik xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, maddi formaya
malik olan əmtəələr bazarından fərqli olaraq burada hələ istehsal olunmamış və
istehsal olunduğu anda istehlak olunacaq məhsulla sövdələşmə bağlanır.
Nəqliyyat xidmətlərinin göstərilməsi XİF-in mühüm istiqamətlərindən biri olub
dünya üzrə ümumi xidmətlər ixracının 20%-dən çoxunu təşkil edir.Bu onunla
əlaqədardır ki, XİƏ-in nəqliyyat təminatı bu əlaqələrin effektiv reallaşmasının ən
mühüm şərtlərindən biridir.
Beynəlxalq ticarətdə aşağıdakı nəqliyyat növlərindən istifadə olunur:
dəniz nəqliyyatı,
hava nəqliyyatı,
avtomobil nəqliyyatı,
dəmir yol nəqliyyatı,
daxili su ( çay) nəqliyyatı,
boru kəməri nəqliyyatı.
Nəqliyyat növü seçilərkən mal sahibi bir çox amilləri ,o cümlədən hər bir nəqliyyat
növünün imkanları, üstün cəhətləri və nöqsanları nəzərə almalıdır, belə ki, hər bir
nəqliyyat növünün spesifik xarakteristikaları vardır.
Son dövrlərdə beynəlxalq daşımaların texnologiyasında yük terminalları və terminal
kompleksləri geniş istifadə olunur. Bu cür daşımalar terminal daşımaları adlanır.
Beynəlxalq daşımaların tənzimlənməsi ilk növbədə istifadə olunan nəqliyyat
növündən asılıdır.ona görə də ayrı-ayrı nəqliyyat növlərindən istifadə olunmaqla
daşımalar və bu halda tənzimlənmənin xüsusiyyətləri ilə ətraflı tanış olaq.
Dəniz daşımalarının tənzimlənməsi.
Hüquqi reqlamentləşdirmə nöqteyi – nəzərindən yüklərin dənizlə daşınması ən
mürəkkəb daşıma növünə aiddir.Bu ilk növbədə tənzimləmə predmeti olan
münasibətlərin böyük rəngarəngliyi və eləcə də tənzimləmə mənbələrinin çoxsaylı
Dostları ilə paylaş: |
|
|