Ontologiya – borliq haqidagi falsafiy ta’limot. TayyorladiMominova Aynura reja

Ontologiya – borliq
haqidagi falsafiy ta’limot.
TayyorladiMominova Aynura
REJA

• Borliq tushunchasi va uning asosiy turlari
• Dunyoning moddiy birligi. Substansiya tushunchasi.
• Materiyaning asosiy shakllari. Harakat va rivojlanish
• Fazo va vaqt-materiya mavjudligining ob’ektiv shakllari.

Borliq tushunchasi va uning asosiy turlari
Falsafa o’rganadigan qaysi bir masalani olmaylik, u borliq muammosi bilan bog’liq ekanligini ko’ramiz. Borliq muammosi falsafadagi har qaysi dunyoqarash va metodologik muammolarning asosi xisoblanadi.
Dunyoning mavjudligi, ya’ni borligi to’g’risida baxs yuritgan faylasuflar bu masalaga turlicha yondoshganlar: ularning bahzilari, dunyo avval ham bo’lgan, hozir ham mavjud, bundan keyin ham mavjud bo’ladi deyishsa; boshqalari, dunyo avval mavjud bo’lmagan, ilk borliq bu olamdagi barcha narsa va xodisalarni yaratuvchi Xudodir.
Borliqning asosiy shakillarini tabiiy borliq yoki tabiat borlig’i, inson borlig’i, mahnaviy borlig’i tashkil etadi.
Tabiiy borliq o’zaro bog’liq, lekin bir-biridan farq qiluvchi quyidagi ikki ko’rinishdan iboratdir:
1 .Tabiatdagi narsa va xodisalarning, jism va jarayonlarning asl tabiiy borlig’i;
2.Tabiytdagi narsa va xodisalar asosida inson tomonidan yratilgan narsalarning tabiiy borligi.
Dunyoning moddiy birligi. Substansiya tushunchasi.
Dunyoning moddiy birligini quydagilardan yqqol ko’rishimiz mumkin:
1. Borliq, materiy obhektiv reallikdir, u inson ongi irodasi, xoxishi va istagidan tashqari real mavjuddir
2. Dunyo moddiydir, barcha narsalar va xodisalar materiyning turli shakllaridagi ko’rinishidan iborat. Olamda faqat materiy va uning aniq sifati va xususiytlari mavjud.
3. Olamdagi barcha narsa va xodisalar qanday mazmunga, shaklga ega bo’lishidan va koinotning qaysi yerida joylashishidan qathiy nazar o’zaro chambarchas bog’liq hamdir.
Falsafa tarixida o’zining mavjudligi uchun o’zidan boshqa hyech narsaga muhtoj bo’lmagan shunday birinchi asosni ifodalash uchun «substansiya» (lot. substantia – mohiyat, asos) kategoriyasi qo’llaniladi.