O’qitishning interfaol usullari

Anglash 
bosqichida o’rganiladigan material ustida faol ishlanadi. Talbalarda 
bilim, ko’nikma va malakalar hosil bo’ladi. Talabalar bilan individual, 
juftliklardagi va guruhdagi ishlar amalga oshiriladi. Talabalarga aniq vazifalar 
beriladi. Ular faol ishlab, maqsadga erishishlari kerak. Anglash bosqichida leksiya, 
suhbat, tushuntirish asosida mustaqil o’qish, juftliklarda va kichik guruhlarda 
ishlash, surilgan leksiya, munozara, ishlarni o’zaro taqrizlash, yozma ishlar 
o’tkazish, munozara, konferensiya va boshqa usullardan foydalaniladi. 
Fikrlash 
bosqichida erishilgan natija avvaliga bilimlar bilan taqqoslanadi. 
Yangi o’zlashtirilgan bilim ifodalanadi. O’quvchi o’qish natijasida erishgan 
darajasi baholanadi. O’rganilgan o’quv materiali umumlashtirish va yozma ish, 
chizma, xulosa fikr va boshqa ko’rinishda ifodalanadi. Bu bosqichda talaba ta’lim 
jarayonida qo’yilgan maqsadga erishishi kerak. Rejalashtirishda qo’yilgan vazifa 
amalga oshiriladi. 
Ta’lim jarayoni da’vat, anglash va fikrlash bosqichlarga asoslanib o’tilsa, 
talabaning yuqori darajada faolligi ta’minlanadi. O’qituvchi mulohazali tafakkurga 
asoslanib dars o’tishda talaba tomonidan ma’lum bilimlar tizimini o’zlashtirishga 
erishish bilan birga, bilimlarni o’zlashtirish jarayonida talabaning mustaqil 
faoliyatiga e’tiborni qaratishi kerak. Talaba dars davomida mustaqil bilim olish 

---

ko’nikmasini o’zlashtirsa, keyingi hayoti va faoliyatida mustaqil ishlash uning 
xususiyati bo’lib qoladi. 
Mulohazali tafakkur har bir bosqichining o’ziga xos xususiyatlari mavjud. 
Birinchi bosqich da’vatda talabalarning yangi bilimni o’zlashtirishga asos 
bo’ladigan avvalgi bilimlari aniqlashga e’tibor qaratiladi. Chunki avval mavjud 
bo’lgan, yangi bilimga asos bo’ladigan informasiya bilan bohlanish hosil bo’lsa, 
bilim mustahkam bo’ladi. 
Da’vat bosqichining ikkinchi vazifasi talabalarni faollashtirishdir. Talaba 
yozma yoki ohzaki shaklda avvalda olgan bilimlarini bayon etadi va muammolar 
bo’yicha fikr yuritadi. U yangi bilimni o’zlashtirishga asos bo’lib qoladi. 
Da’vat bosqichidagi uchinchi maqsad o’rganilayotgan aniq mavzuga qiziqish 
shakllanadi, uni o’rganish motivi kelib chiqadi. Mavzuni o’rganishga qiziqtirish, 
ta’limiy maqsadlarni talabaning shaxsiy maqsadiga aylantirish talani harakatga 
keltiruvchi eng yaxshi ta’sir (stimul) hisoblanadi. Zo’rlab berilgan maqsad talabani 
foydalashtirmaydi. 
Anglash (osmыsleniye) bosqichida yangi informasiya da’vat bosqichida 
xotirada faollashtirilgan bilimlar bilan bog’lanadi. Bu fazaning asosiy maqsadi 
yangi o’quv materialini tushunishni ta’minlashdir. Talaba o’zining maqsadi yangi 
o’quv materialini tushunishni ta’minlashdir. Talaba o’zining materialini tushunishi 
qanday o’tayotganini kuzatishi kerak. Talabaning o’zida sodir bo’layotgan ichki 
subyektiv psixik jarayon va holatlarni aks ettirishi refleksiya deb yuritiladi. 
Fikrlash bosqichda o’rganilayotgan soha avvalgi bilimlarga bog’lanadi va 
yangi informasiyalar asosida xulosalarga kelinadi. O’quvchi avvalgi bilimlariga 
nisbatan yuqoriroq bo’lgan yangi bosqichga ko’ratiladi. Bu agar o’quvchi yangi 
g’oya va informasiyalar o’z so’zi bilan ifodalay olsa sodir bo’ladi. Bu bosqichda 
o’quvchilar o’rtasida ikki tomonlama va ko’p tomonlama fikr almashinish sodir 
bo’lishi kerak. Fikrlash bosqichiga munozara va refleksiya joriy etilsa, ko’p 
tomonlama fikrlash sodir bo’ladi. O’qituvchi o’z savollari orqali o’quvchilarning 
bilish faoliyatini boshqarib boradi. Savollarni to’g’ri qo’ya olish o’quvchining 

---

pedagogik mahoratiga bog’liq. O’qituvchining mulohazali tafakkurni o’stirishga 
mo’ljallangan savollar namunasini keltiramiz: