O’quv ishlari prorektori 2021y prof. S. Soleev

Fiziologik affekt o’zini o’zi anglashni o’ta buzilishining ko’rsatkichlari bo’lib, affektni o’rab turgan derealizasiya (qayta amalga oshirishning) belgilari xisoblanadi, ularning mavjudligi affektni differensiallashtiradi (tabaqalashtiradi).
Ongning torayishini tashqi belgilaridan biri — oriyentirov­ka qilishning (bilish jarayonlarining) pasayishi, atrofmuhitga ko’rko’rona jahl va sezgirlikning kamayishi xisoblanadi. Ayblanuvchilar ko’pincha o’z jarohatlariga etibor qilmaydilar, xavfli to’sqinliklarga etiborini qaratmaydilar, atrofdagilarni tan olmaydilar, maqsadga erishish uchun hyech narsalarga etibor bermasdan to’g’ridanto’g’ri harakat qiladilar.
2. Xulqatvor va faoliyatning buzilishi. Buzilish jarayoni ong funksiyalarining chetga og’ishida, o’ta qaysarlik va harakatning stereotipligida (uning g’ayriixtiyoriy takrorlanishida) o’z aksini topadi. Bunda faoliyatning tuzilishi buziladi, murakkab intellektual (aqliy va motor harakat) malakalari buziladi, bu degani ongni nazorat qiluvchi oddiy elementlar harakat avtomatizm, maqsadga yo’naltiruvchi usul va vositalar yo’qo­lishini anglatadi.
Yuqorida ko’rsatilgan o’ziga xos xususiyatlar quyidagi tipik kriminologik affekt holatida amalga oshirilgan jinoyatlarni aniqlaydi. Ular uchun ko’p marta kaltaklanish va jarohatlar olish, haqoratlanish xususiyatlari xos bo’lib, ko’pincha to’la qarshilikka qaramay, uni o’limga olib keladi.
Harakatning pasayishi uning energiyasini kuchaytirishga sabab bo’ladi. Bu holatda shaxs juda kasta qarishlikni yengishga qodir bo’lib, murakkab kuchga egadir (oddiy holatdan tashqari).
Ongnig torayishi harakat buzilishini mezoni bo’lib, affekt holatidagi fe’latvorning buzilish darajasining normal holati «subyekt» harakatining buzilishi darajasidagi farqi tushiniladi.
3. Asabiylashgan emosional holatning tipik dinamikasiga ko’ra: tavakkalchini subyektov tusmol qilish va rivojlanishning impulsivlanishi (ichki turtkisi yordamida), portlovchi «lavaga o’xshab borish va sekinlashuvi, yani ba’zi mualliflarning fikricha», to’g’ri burchakli affekt holatining kechishiga kiradi.