O`quvchilar jamoasi – yaxlit pedagogik jarayonning asosiy shakli

Bola yoshligidan o„yin, mehnat va o„qish faoliyatlarini tengdoshlari bilan birgalikda tashkil etish asosida ijtimoiy muhitga moslasha boradi. Ijtimoiy muhit bolaga borliqni anglash uchungina emas, balki o„zligini anglash uchun ham imkoniyat yaratadi. Bolaning doimiy ravishda jamoa orasida bo„lishi, uning jamoa ta‟sirida shakllanishi unda ijtimoiy faollikni yuzaga keltiradi.Sharq mutafakkirlari jamoaning shaxs kamolotini ta‟minlashdagi o„rni va roliga alohida e‟tibor berganlar. Xususan, Abu Ali ibn Sino ijtimoiy muhitning shaxsni shakllantirishdagi rolini yuqori baholaydi. Tashqi muhit va odamlar insonning borliq, unda kechayotgan o„zgarishlar, jarayonlar mohiyatini anglashgagina emas, balki uning xulqida yaxshi va yomon sifatlarning shakllanishiga ham sezilarli ta‟sir etishi, shu bois bolalarni tarbiyalashda u mansub bo„lgan mikromuhit xususiyatini inobatga olishni ta‟kidlaydi. Bolani yomon ta‟sirlardan saqlash zarurligini uqtiradi.Shuningdek, alloma o„qitish samaradorligini ta‟minlashda bolalarga jamoa asosida bilimlarni berishni maqsadga muvofiqligini ta‟kidlaydi.Abu Nasr Forobiyning uqtirishicha, inson blshqalar bilan munosabatda 3 bo„lish, ularning yordami va qo„llab-quvvatlashlarini his etish ehtiyojiga ega. Ana shu ehtiyojni qondirish yo„lidagi amaliy harakatlar insonni kamolotga yetaklaydi, deb hisoblaydi. Abu Rayhon Beruniy esa shaxsning rivojlanishida o„zaro yordam, hamkorlik, odamlarga nisbatan xayrihohlik uning ijtimoiy muhitdagi roli va o„rnini belgilab beradi.

Jamoa haqida tushuncha. Jamoa (lotincha «kollektivus» so„zining tarjimasi bo„lib, yig„ilma, omma, birgalikdagi majlis, birlashma, guruh) bir necha a‟zo (kishi)lardan iborat bo„lib, ijtimoiy ahamiyatga ega umumiy maqsad asosida tashkil topgan guruh demakdir. Zamonaviy talqinda «jamoa» tushunchasi ikki xil ma‟noda ishlatiladi. Birinchidan, jamoa deganda bir necha kishilarning muayyan maqsad yo„lida birlashuvidan iborat tashkiliy guruhi tushuniladi (masalan ishlab chiqarish jamoasi, zavod jamoasi, o„quv yurti jamoasi, xo„jalik jamosi va hokazo). Ikkinchidan, jamoa deganda yuqori darajada uyushtirilgan guruh tushuniladi. Chunonchi, o„quvchilar jamoasi yuqori darajada uyushtirilgan birlashma hisoblanadi. Jamoada va jamoa yordamida tarbiyalash - tarbiya tizimida muhim ahamiyatga ega bo„lgan tamoyillardan biridir. Shaxsni shakllantirishda jamoaning yetakchi rol o„ynashi to„g„risidagi fikrlar pedagogika fanining ilk rivojlanish davrlaridayoq bildirilgan. Jamoada uning a‟zolari o„rtasidagi munosabatning alohida shakli yuzaga keladi, bu esa shaxsning jamoa bilan birgalikda rivojlanshini ta‟minlaydi. Lekin har qanday guruhni ham jamoa deb hisoblab bo„lmaydi. Jamoa bir qator belgilarga egadirki, mazkur belgilar jamoani kishilarning yetarli darajada uyushgan har qanday guruhdan ajratib turadi.O„quvchilar jamoasi o„ziga xoslik kasb etuvchi muhim belgilarga egadir. Quyida jamoa va uning xususiyatlari (belgilari) borasida so„z yuritamiz.Jamoa ijtimoiy jamiyatning bir qismi hisoblanadi, unda ijtimoiy hayot va kishilik munosabatlarining barcha me‟yorlari o„z ifodasini topadi. Zero, jamoa jamiyatdagi mavjud munosabatlar tizimida namoyon bo„lar ekan, jamoa va ijtimoiy jamiyat maqsadi, intilishida o„zaro birlik, uzviylik, aloqadorlik yuzaga keladi.

• Jamoa haqida tushuncha. Jamoa (lotincha «kollektivus» so„zining tarjimasi bo„lib, yig„ilma, omma, birgalikdagi majlis, birlashma, guruh) bir necha a‟zo (kishi)lardan iborat bo„lib, ijtimoiy ahamiyatga ega umumiy maqsad asosida tashkil topgan guruh demakdir. Zamonaviy talqinda «jamoa» tushunchasi ikki xil ma‟noda ishlatiladi. Birinchidan, jamoa deganda bir necha kishilarning muayyan maqsad yo„lida birlashuvidan iborat tashkiliy guruhi tushuniladi (masalan ishlab chiqarish jamoasi, zavod jamoasi, o„quv yurti jamoasi, xo„jalik jamosi va hokazo). Ikkinchidan, jamoa deganda yuqori darajada uyushtirilgan guruh tushuniladi. Chunonchi, o„quvchilar jamoasi yuqori darajada uyushtirilgan birlashma hisoblanadi. Jamoada va jamoa yordamida tarbiyalash - tarbiya tizimida muhim ahamiyatga ega bo„lgan tamoyillardan biridir. Shaxsni shakllantirishda jamoaning yetakchi rol o„ynashi to„g„risidagi fikrlar pedagogika fanining ilk rivojlanish davrlaridayoq bildirilgan. Jamoada uning a‟zolari o„rtasidagi munosabatning alohida shakli yuzaga keladi, bu esa shaxsning jamoa bilan birgalikda rivojlanshini ta‟minlaydi. Lekin har qanday guruhni ham jamoa deb hisoblab bo„lmaydi. Jamoa bir qator belgilarga egadirki, mazkur belgilar jamoani kishilarning yetarli darajada uyushgan har qanday guruhdan ajratib turadi.O„quvchilar jamoasi o„ziga xoslik kasb etuvchi muhim belgilarga egadir. Quyida jamoa va uning xususiyatlari (belgilari) borasida so„z yuritamiz.Jamoa ijtimoiy jamiyatning bir qismi hisoblanadi, unda ijtimoiy hayot va kishilik munosabatlarining barcha me‟yorlari o„z ifodasini topadi. Zero, jamoa jamiyatdagi mavjud munosabatlar tizimida namoyon bo„lar ekan, jamoa va ijtimoiy jamiyat maqsadi, intilishida o„zaro birlik, uzviylik, aloqadorlik yuzaga keladi.