85
Oruc QULİYEV
AMEA-nın aspirantı
BAKI ŞƏHƏRİ KİTABXANA İNFRASTRUKTURUNUN
MÜASİR VƏZİYYƏTİ
(SƏBAİL VƏ BİNƏQƏDİ RAYONLARI NÜMUNƏSİNDƏ)
Açar sözləri: Binəqədi rayonu, Səbail rayonu, kütləvi kitabxanalar,
kitabxana- informasiya resursları, kadr təminatı.
Ключевое слово: Сабаиловский район, Бинагадинский район, массовые
библиотеки,
библиотечно-информационные
ресурсы,
кадровые
обеспечение.
Key words: Sabail district, Binagadi district, public libraries, library-
information resource, provision of cadre.
“Azərbaycanda tarixi kökləri qədimlərə və erkən orta əsrlərə gedib
çıxan milli məktəb təhsilinin təşəkkülü, formalaşması və inkişafı xalqın maddi
və mənəvi mədəniyyətinin təkamülü, dinin yayılması, nəhayət dövlətçilik
ənənəsinin mövcudluğu ilə bağlı olmuşdur. Məktəb təhsilinin meydana
çıxmasında yazının yaranması və xalqın mədəniyyətinin formalaşması
müstəsna rol oynamışdır” (3,677).
Azərbaycan təhsilinin təməlini təşkil edən ümumtəhsil müəssisələri
şəbəkəsi inkişaf edərək müasir mərhələyə gəlib çatmış, onun məzmunu
təkmilləşmiş, müstəqillik illərində onun hüquqi bazası yaradılmışdır. 2006-cı
ilin məlumatına görə Azərbaycanda 1764 məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsi,
4549 gündüz ümumtəhsil müəssisəsi, 107 texniki-peşə təhsili müəssisəsi, 60
orta ixtisas təhsili müəssisəsi, 48 ali məktəb, 384 məktəbdənkənar təhsil
müəssisəsi fəaliyyət göstərir. (3,696)
“Respublika üzrə məktəb kitabxanalarında ali ixtisas təhsilli kadrlar
yalnız 22,4% təşkil edir. Orta ixtisas təhsilli kadrlar 24%-dir. Məktəb
kitabxanalarında kadrların 41%-i orta təhsilli işçilərdir.” ( 5,58)
Məlumdur ki, ümumtəhsil məktəb kitabxanalarının informasiya
resursları şagird və müəllimlərin informasiya təminatının əsasını təşkil edir.
2010-cu ilin məlumatına görə ölkənin 4507 ümumtəhsil məktəblərinin kitab-
informasiya resurslarının ümumi cəmi 23 milyona yaxın olmuşdur. (5,57)
Tədqiqat nəticəsində məlum olmuşdur ki, 2003-cü ildə 129.540
müəllimdən və 1.145.285 şagirddən müvafiq olaraq 60,4% və 88,5%-i
86
kitabxanalarının istifadəçiləri olmuşdur. Şagirdlərin kitabxana-informasiya
xidməti ilə əhatə olunması səviyyəsi qənaətbəxş hesab edilsə də, müəllimlərin
kitabxana xidməti ilə təminatı müasir tələblərə cavab vermir.
Bakı hələ orta əsərlərdən yaxın və Orta Şərqin iri şəhərlərdən biri
olmuş, beynəlxalq ticarət yollarının ayırıcında yerləşmişdir. X əsrin
axırlarından Şirvanşahlarin əsas şəhərlərindən birinə çevrilmişdir. 1501-ci ildə
Şah İsmayıl Şirvana hücum edərək Bakının ələ keçirmiş, 1538-ci ildə Şirvana
Səfəvilər dövlətinə birləşdirilmişdir. Bakı xanlığı XVIII əsrin ortalarında
yaranmış, 1796-cı ilin yazında (iyunun 13-də) Bakı-rus qoşunları tərəfindən
işğal olunmuşdur. 1918-ci ildən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 1920-ci
ildən Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının, 1991-ci ildən Müstəqil
Azərbaycan Respublikasının paytaxtıdır.
Bakıda 50-dən çox tarixi və memarlıq abidələri var (3,847-848). Bakı
şəhəri eyni zamanda Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyətinin
formalaşdığı, zənginləşdiyi urbanizasiya mərkəzlərindən biri kimi də
məşhurdur. Bakı şəhəri həm də kitabxana mədəniyyətimizin son iki əsrdə əsas
mərkəzlərindən biri kimi xalqımızın elm, təhsil və iqtisadi cəhətdən inkişah
etməsində müstəsna rol onamışdır.
Bakının kitabxana mədəniyyətinin formalaşmasında oynadığı
misilsiz rol Azərbaycanda kitabxana işinin tarixinin və bütövlükdə
kitabxanaşünaslıq elminin banisi Əməkdar elm xadimi, professor
A.A.Xələfovun 3 cildlik monumental əsərində tarixi ardıcıllıqla tədqiq
olunmuşdur. Bu məqalənin yazılmasında əsas məqsəd müasir dövrdə Bakı
şəhərinin kitabxana infrastrukturunun Binəqədi rayonunun nümunəsində
öyrənmək və təhlil etməkdən ibarətdir.
Məlumdur ki, Bakı şəhəri 11 rayon və 61 qəsəbədən ibarətdir.
Bu rayonlardan biri də Binəqədi rayonudur. Rayonun aşağıdakı
qəsəbələri vardır. M.Ə.Rəsulzadə, Binəqədi, Biləcəri, Xocasən, Sulutəpə, 28
May (3,347)
Statistik məlumatlara görə, Bakı şəhərində fəaliyyət göstərən 717
kitabxanadan 66-ı Binəqədi rayonunda yerləşir. Bu kitabxanalardan 8-i
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin tabeliyində olan kütləvi kitabxanalardır. 4
kitabxana (6,1 %) elmi müəssisə kitabxanaları, 2-i (3,0) ali təhsil müəssisələri
kitabxanaları, 2-i orta ixtisas təhsili kitabxanaları (3,0), 5-i (7,6 %) texniki
peşə təhsili məktəbləri kitabxanaları, 32-i(48,6%) 3-ü musiqi məktəbi
kitabxanaları (4,5%), 1-i (1,5%) səhiyyə müəssisəsi kitabxanaları, 9-u
(13,6%) isə digər idarə və təşkilatların kitabxanalarıdır. Aparılan araşdırmalar
göstərir ki, Binəqədi rayonunun kitabxana infrastrukturunun Bakı şəhərinin
kitabxana mühitinin kəmiyyət göstəricilərindən heç də geri qalmır. Başqa
sözlə, rayonun kitabxanaları statistik göstəricilərin baxımından şəhərdə
kitabxanaların yerləşməsi arealına əsasən uyğun gəlir.
87
Hesablamalar əsasında müəyyən olunmuşdur ki, Binəqədi rayonu
ərazisində ölkə kitabxana resurslarının 0,77%-i Bakı şəhəri kitabxana
infrastrukturunun isə 9,2 %-i cəmlənmişdir.
Qeyd etdiyimiz kimi, Binəqədi rayonunun kitabxana-informasiya
infrastrukturunda kütləvi kitabxanalar mühüm yer tutur. Bu kitabxanalarda 8-
ci mikrorayon kütləvi kitabxanasının (1972), S.Rüstəm adına kütləvi
kitabxananı (1973-cü il), Binəqədi qəsəbə uşaq kitabxanasını (1951), Biləcəri
qəsəbəsindəki H.Cavid adına kütləvi kitabxananı (1981), V.Q.Korolenko adına
Mərkəzi Şəhər Gənclər kitabxanasını (1928-ci il), Biləcəri qəsəbə kütləvi
kitabxanasını (30-cu illər), Ə.Cavad adına kütləvi kitabxananı (1970-ci il),
Xoca-Həsən qəsəbə kütləvi kitabxanasını (1938-ci il), Binəqədi qəsəbəsindəki
Ş.Qurbanov adına kütləvi kitabxananı və s. göstərmək olar.
Göründüyü kimi, Binəqədi rayon ərazisində 20-ci illərin sonlarından
kütləvi kitabxanalar yaranmağa başlamış, yeni mərkəzləşmə mərkəzləri
yarandıqca (1970-ci illərdən mikrorayonların yaranması ilə əlaqədar olaraq)
kütləvi kitabxanaların təşkili prosesi də getmişdir. Yeri gəlmişkən onu da qeyd
edək ki, yeni yaşayış massivi olan Sulutəpə qəsəbəsində kütləvi kitabxananın
olub olmaması haqqında təssüf ki, konkret fakt yoxdur.
Binəqədi rayon kütləvi kitabxanalarının kadr resursları aşağıdakı
kimidir (Məlumatlar Azərbaycan kitabxanaları XXI əsrin informasiya
məkanında I və II cild. B.2007 məlumat kitabından götürülmüşdür):
1. 8 mikrorayon kütləvi kitabxanası – 6 kitabxana mütəxəssisi;
2. S.Rüstəm adına kütləvi kitabxanası;
3. Binəqədi qəsəbə uşaq kitabxanası;
4. H.Cavid adına kütləvi kitabxana – 10 kitabxana mütəxəssisi;
5. V.Q.Korolenko adına MŞÇK – 11 kitabxana mütəxəssisi;
6. Biləcəri qəsəbə kütləvi kitabxana – 3 kitabxana mütəxəssisi;
7. Ə.Cavad adına kütləvi kitabxana – 5 kitabxana mütəxəssisi;
8. Xoca-Həsən qəsəbə kütləvi kitabxana – 2 kitabxana mütəxəssisi;
9. Ş.Qurban adına kütləvi kitabxana – 4 kitabxana mütəxəssisi.
Binəqədi rayon kütləvi kitabxanalarının kadr korpusunun təcrübi və
onların təhsil səviyyəsi kitabxana-informasiya resurslarından səmərəli istifadə
aparan faktorlardan biridir.
Rayon 9 kütləvi kitabxanasında çalışan 4,4 kitabxanaçı-biblioqrafdan,
10-u ali ixtisas təhsilli, 8 nəfəri ali qeyri-ixtisas təhsilli, 15 nəfəri orta ixtisas
təhsilli, 2 nəfəri qeyri-kitabxana ixtisas təhsilli, 9 nəfəri orta təhsilli işçilərdir.
Göründüyü kimi, kütləvi kitabxanaların işçiləri içərisində ali və orta
ixtisas təhsilli kadrlar 25 nəfər təşkil edir ki, bu da ümumi kitabxana işçilərinin
56,8 %-ni təşkil edir. Bu da müvafiq göstərici üzrə ümumi ölkə səviyyəsindən
xeyli yüksəkdir.
Binəqədi
rayonunun
kitabxana
infrastrukturunun
informasiya
88
resurslarının mühüm tərkib hissəsini kütləvi kitabxanaların fondları və digər
informasiya daşıyıcıları təşkil edir.
Rayonun kütləvi kitabxanalarının informasiya resursları aşağıdakı
cədvəldə verilmişdir.
1. 8 mikorayon kütləvi kitabxanası – 73135 nüsxə;
2. S.Rüstəm adına kütləvi kitabxanası – 22541 nüsxə;
3. Binəqədi qəsəbə uşaq kitabxanası – 30215 nüsxə;
4. H.Cavid adına kütləvi kitabxana – 39507 nüsxə;
5. V.Q.Korolenko adına MŞÇK – 93663 nüsxə;
6. Biləcəri qəsəbə kütləvi kitabxana – 25445 nüsxə;
7. Ə.Cavad adına kütləvi kitabxana – 55128 nüsxə;
8. Xoca-Həsən qəsəbə kütləvi kitabxana – 19219 nüsxə;
9. Ş.Qurban adına kütləvi kitabxana – 35799 nüsxə (7).
Kitabxanaların informasiya resurslarının tərkibində kitablar əsas yer
tutur. Kütləvi kitabxanaların fondunda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
İcra Aparatının hədiyyə etdiyi kitablar xüsusi ilə diqqəti cəlb edir.
Kitabxanaların jurnal, qəzet digər elektron informasiya daşıyıcıları ilə
kompletktləşdirilməsi müasir dövrün tələblərinə cavab vermir.
Məlumdur ki, hər bir informasiya müəsissəsinin işinin əsas keyfiyyət
göstəricilərindən biri onun istifadəçilərə göstərdiyi xidmətin səviyyəsi ilə
bağlıdır.
Binəqədi rayonu əhalinin müxtəlif quruplarına xidmət edir.
Rayonun
kütləvi
kitabxanalarının
istifadəçilərinin
kəmiyyət
xarakteristikası və işin təşkilinin səviyyəsi aşağıdakı kimidir. (bax: cədvəl 1.)
Cədvəl 1
istifadəçilərin sayı
oxucu gəlişi
kitab verilişi
8 mikorayon kütləvi kitabxanası
5005
32777
113784
S.Rüstəm adına kütləvi kitabxanası
1470
12151
20903
Binəqədi qəsəbə uşaq kitabxanası
2831
10812
28742
H.Cavid adına kütləvi kitabxana
2250
122500
25344
V.Q.Korolenko adına MŞÇK
8450
50700
169008
Biləcəri qəsəbə kütləvi kitabxana
2294
9433
23594
Ə.Cavad adına kütləvi kitabxana
1844
22038
61342
Xoca-Həsən qəsəbə kütləvi kitabxana
1120
4386
8423
Ş.Qurban adına kütləvi kitabxana
17620
5909
42610
Cəmi:
42884
270706
493750
Cədvəldən göründüyü kimi, bəhs olunan kütləvi kitabxanalar 42
mindən çox istifadəçiyə xidmət edir. Kitabxanalara gəliş 270706, kitab verilişi
isə 493750 olmuşdur. (7)
Səbail
rayonunda
fəaliyyət
göstərən
ümumtəhsil
məktəb
kitabxanalarından biri M.Rahim adına 7 saylı orta məktəbin kitabxanasıdır.
89
1928-ci ildə təşkil olumuş kitabxananın ümumi fondu 22736 nəşr vahidindən
ibarətdir. 2008-ci ilin məlumatına görə kitabxanada oxucuların ümumi sayı
289 nəfər, kitabxanaya gəliş 22 və kitab verilişi 22 olmuşdur. Kitabxanada 2
orta ixtisas təhsilli kitabxanaçı çalışır. (4,32-54)
Səbail rayonunda 1938-ci ildən fəaliyyət göstərən ümumtəhsil məktəb
kitabxaanlarından biri də, C.Əsgərov adına 50 saylı orta məktəbin
kitabxanasıdır. Kitabxananın ümumi informasiya resursları 10694 nəşr vahidi
və digər informasiya daşıyıcılarından ibarətdir. Adı çəkilən kitabxana 5 qəzetə
abunə yazılmışdır. 2008-ci ildə kitabxanaya gəliş 2000, kitab verilişi 2000
olmuşdur.
Mehman və Müşfiq Məhərrəm oğlu Nəbiyev qardaşları adına 51 saylı
orta məktəbin kitabxanası 1900-cu ildən fəaliyyət göstərir. Kitabxananın
fondunun ümumi həcmi 3307 nəşr vahidindən ibarətdir. Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 12 yanvar 2004-cü il tarixli 56 saylı Sərəncamı ilə
kitabxanaya 3743 kitab hədiyyə olunmuşdur. Məktəb kitabxanası 1300
oxucuya xidmət göstərir. Kitabxanaya gəliş 960, kitab verilişi də 960
olmuşdur. Kitabxanada 2 nəfər orta ixtisas təhsilli kitabxanaçı fəaliyyət
göstərir.
Səbail
rayonunda
fəaliyyət
göstərən
ümumtəhsil
məktəb
kitabxanalarından biri də 91 saylı orta məktəbin kitabxanasıdır (1937-ci ildə
təşkil olunmuşdur). Kitabxana fondunun ümumi həcmi 3468 nəşr vahidi təşkil
edir. Azərbaycan Respublikası İcra Aparatı tərəfindən kitabxanaya 3236 kitab
hədiyyə olunmuşdur. 2008-ci ilin məlumatına görə kitabxananın oxucularının
ümumi sayı 800 nəfər, kitabxanaya gəliş 1200, kitab verilişi isə 2100
olmuşdur. Adı çəkilən kitabxanada 2 nəfər işçi çalışır ki, onlardan biri ali qeyri
ixtisas təhsilli, digəri isə orta ixtisas təhsilli kitabxanaçılardır. (6)
132 saylı orta məktəbin kitabxanası 1930-cu ildən fəaliyyət göstərir.
2008-ci ilin məlumatına əsasən söyləmək olar ki, kitabxananın ümumi
informasiya resursları 1263 nəşr vahidi, kitabxanaya gəliş 450 nəfər olmuşdur.
Kitabxanada biri ali qeyri ixtisas təhsilli, digəri isə orta ixtisas təhsilli olmaqla
2 kitabxanaçı çalışır.
Adı çəkilən rayonda fəaliyyət göstərən ümumtəhsil məktəb
kitabxanalarından biri də “İstedad” Beynəlxalq Təhsil Kompleksi 134 saylı
məktəbin kitabxanasıdır. Kitabxananın fondunun ümumi həcmi 5207 nəşr
vahidi təşkil edir. Kitabxana eyni zamanda 12 qəzetə abunə yazılmışdır. 2008-
ci ilin məlumatına görə kitabxana 1400 müəllim və şagirdə xidmət göstərir. İl
ərzində kitabxanaya oxucu gəlişi 1400, kitab verilişi isə 1200 olmuşdur.
Məktəb kitabxanasının işinin təşkilində kitabxananın işçiləri mühüm rol
oynayır. Kitabxanada 1 nəfər ali ixtisas təhsilli, 1 nəfər isə orta ixtisas təhsilli
işçi çalışır.
E.Əliyev adına 162 saylı orta məktəbin kitabxanası 1936-cı ildə təşkil
90
olunmuşdur. Məktəbin müəllim və şagirdlərinin informasiya təminatının
təşkili və idarə olunması kitabxananın fəaliyyətinin əsasını təşkil edir.
Kitabxananın ümumi informasiya resursları 4289 nəşr vahidi və digər
informasiya daşıyıcılarından ibarət olmuşdur. Fondun əsasını Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin İcra Aparatının hədiyyə etdiyi 3796 nüsxə
ədəbiyyat təşkil edir. Məktəb kitabxanası 1214 oxucuya (müəllim və şagirdə)
xidmət göstərir. 2008-ci ildə kitabxanaya gəliş 210, kitab verilişi isə 200
olmuşdur.
Səbail
rayonunda
fəaliyyət
göstərən
ümumtəhsil
məktəb
kitabxanalarından biri də 163 saylı orta məktəbin kitabxanasıdır. Kitabxana
1964-cü ildə təşkil olunmuşdur. Kitabxananın informasiya resurslarının əsasını
5363 nəşr vahidi təşkil edir. Məktəb kitabxanasında 2 nəfər işçi çalışır ki,
onlardan da biri ali qeyri ixtisas təhsilli, digəri isə orta ixtisas təhsilli
kitabxanaçıdır.
E.Məmmədov adına 189 saylı orta məktəbin kitabxanası Səbail
rayonunda fəaliyyət göstərən əsas ümumtəhsil məktəb kitabxanalarından
biridir. Kitabxananın informasiya resursları 4359 nəşr vahidi və digər
informasiya daşıyıcılarıdır. İnformasiya mənbələri növlərinə görə aşağıdakı
kimi bölünmüşdür:
1. Kitablar – 4359 nüsxə;
2. Elektron informasiya daşıyıcıları – 29;
3. Qəzet – 6 nüsxə, 30 nüsxə not, xəritə, buklet, prospekt və s.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İcra Aparatı tərəfindən
kitabxanaya 500 ədəbiyyat hədiyyə olunmuşdur. Kitabxananın istifadəçilərinin
sayı 640 nəfər, il ərzində oxucu gəlişi 10, kitab verilişi 10 olmuşdur.
O.Mirzəyev adına 190 saylı orta məktəbin kitabxanası 1947-ci ildən
fəaliyyət göstərir. Məktəb kitabxananın fondunun ümumi həcmi 12346 nəşr
vahidindən ibarətdir. Kitabxananın informasiya resurslarının
əsasını
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İcra Aparatı tərəfindən hədiyyə
olunmuş 4155 ədəbiyyat təşkil edir. 2008-ci ildə kitabxana 716 istifadəçiyə
(müəllim və şagird) xidmət göstərmiş, il ərzində oxucu gəlişi 90, kitab verilişi
90 olmuşdur. Kitabxanada 2 nəfər orta qeyri ixtisas təhsilli kitabxanaçı çalışır.
Milli Qəhrəman R.Əhmədov adına 203 saylı orta məktəbin
kitabxanasının informasiya resurslarının əsası 5500 nəşr vahidindən ibarətdir.
Kitabxana 12 qəzetə abunə yazılmışdır. Kitabxana 310 müəllim və şagirdə
xidmət göstərir. 2008-ci ildə oxucu gəlişi 160, kitab verilişi 120 olmuşdur.
Kitabxanada çalışanların ümumi sayı 1 nəfər ibarətdir. Adı çəkilən rayon
ərazisində fəaliyyət göstərən ümumtəhisil kitabxanalarından biri 1966-cı ildə
təşkil olunmuş 236 saylı orta məktəbin kitabxanasıdır. Kitabxananın
informasiya resursları 12502 nəşr vahidi və digər informasiya daşıyıcılarıdır.
Kitabxanada 24 elektron informasiya daşıyıcıları, 12 nüsxə qəzet, 4 nüsxə
91
jurnal, 30 nüsxə digər materiallar, yəni not, xəritə, buklet, prospekt və s.
vardır. 2008-ci ildə kitabxana 850 istifadəçiyə xidmət göstərmiş, oxucu gəlişi
1840, kitab verilişi 5520 olmuşdur. Kitabxanada 1 nəfər ali ixtisas təhsilli, 1
nəfər isə orta qeyri ixtisas təhsilli kitabxanaçı çalışır.
Səbail rayonunda fəaliyyət göstərən məktəb kitabxanalarından biri də
T.Məmmədov adına 239 saylı orta məktəbin kitabxanasıdır. Kitabxananın
informasiya resursları 3870 nəşr vahidindən və digər informasiya
daşıyıcılarından ibarətdir. Kitabxana 1270 müəllim və şagirdə xidmət göstərir.
2008-ci ildə kitabxanaya oxucu gəlişi 40, kitab verilişi 40 olmuşdur. Səbail
rayonunun orta ümumtəhsil məktəblərinin kitabxanaları və onların əsas
göstəriciləri haqqında aşağıdakı cədvəldən daha aydın təsəvvür əldə etmək
olar. (bax: cədvəl 2)
Cədvəl 2
Binəqədi
rayonunda
fəaliyyət
göstərən ümumtəhsil məktəb
№
A
dı
Y
a
ra
n
m
a
ta
ri
x
i
Fondu
Ist
.ç
il
ər
Ox
.
g
əl
iş
i
Ki
ta
b
v
er
.
Kadr potensialı
k
it
a
b
Q
əzet
D
ig
ər
in
f.
da
şı
yı
cı
.
A
li
A
li
q
/i
x
t
Orta
i
x
t
Orta
q
/i
x
t
Orta
1
M.Rahim ad.7 saylı orta
mək.kx
1928
9736 5 - 289 22
22 -
- 2 - -
2
C.Əsgərov ad.50 saylı orta
mək.kx
1938
10665 5 - 299 2000
2000
-
-
1
- -
3 Nəbiyev qardaşları ad.51 saylı
orta mək.kx
1900
3307
4
-
1300
960
960
-
-
2
-
-
4
91 saylı orta mək.kx
1937
3468 10 - 800 1200
2100
-
1
1
- -
5
132 saylı orta mək.kx
1930
1263 - - 450 -
-
-
1
1
- -
6
“İstedad”
Beybəlx.Təh.Komp.134 saylı
mək.kx
1937
5150
12
-
1400
1400
1200
1
-
1
-
-
7
E.Əliyev ad.162 saylı orta
mək.kx
1936
4289 -
-
1214
210
200 -
1
-
1 -
8 163 saylı orta mək.kx
1964
5363 -
- - -
- -
1
1
- -
9
E.Məmmədov ad.189 saylı
orta mək.kx
1937
4359
6
30
640
10
10
-
1
1
-
-
10 O.Mirzəyev ad.190 saylı orta
mək.kx
1947
7904 -
-
716
90
90 -
-
-
2 -
11 R.Əhmədov ad.203 saylı orta
mək.kx
1938
4500
12
-
310
160
120
-
-
-
-
-
12 236 saylı orta mək.kx
1966
12502 12
30
850
1840
5520
-
1
-
1 -
13 T.Məmmədov ad.239 saylı
orta mək.kx
1960
3870
8
-
270
40
40
1
1
-
-
-
92
kitabxanalarından biri R.Əliyev adına 3 saylı orta məktəbin kitabxanasıdır
(1977-ci ildə təşkil olunmuşdur). Məktəbin müəllim və şagirdlərinin
informasiya təminatının təşkili və idarə olunması kitabxananın fəaliyyətinin
əsasını təşkil edir. 2008-ci ilin məlumatına görə kitabxananın ümumi
informasiya resursları 4169 nəşr vahidi və digər informasiya daşıyıcılarından
ibarət olmuşdur. Fondun əsasını Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İcra
Aparatının hədiyyə etdiyi 3865 nüsxə ədəbiyyat təşkil edir. Kitabxana 2 qəzetə
abunə yazılmış, fondda 15 adda digər informasiya daşıyıcısı mühafizə olunur.
Məktəb kitabxanası 680 oxucuya (müəllim və şagirdə) xidmət göstərir.
2008-ci ildə kitabxanaya gəliş 548, kitab verilişi isə 752 olmuşdur. Məktəb
kitabxanasının işinin təşkilində kitabxananın işçiləri mühüm rol oynayır.
Kitabxanada 1 nəfər orta ixtisas təhsilli, 1 nəfər isə orta təhsilli işçi çalışır.
Binəqədi rayonunda 1959-cu ildən fəaliyyət göstərən ümumtəhsil
məktəb kitabxanalarından biri də Rəsulzadə qəsəbəsində yerləşən V.Əzizov
adına 30 saylı orta məktəbin kitabxanasıdır. Kitabxananın informasiya
resursları 2728 nəşr vahidi və digər informasiya daşıyıcılarıdır. İnformasiya
mənbələri növlərinə görə aşağıdakı kimi bölünmüşdür:
1. Kitablar – 1737 nüsxə;
2. Elektron informasiya daşıyıcıları – 53;
3. Digər informasiya mənbələri- 793 (buraya 80 jurnal, 53 qəzet nüsxəsi, 45
nüsxə not, xəritə, buklet, prospekt və s. daxildir);
Kitabxananın istifadəçilərinin sayı 790 nəfər, il ərzində oxucu gəlişi 90,
kitab verilişi 75 olmuşdur ki, bu da kitabxananın fəaliyyətinin çox aşağı
olmasını göstərən göstəricilərdir. Binəqədi rayonunun kitabxanalarının
informasiya resursları 2 milyondan artıqdır (2006477 nüsxə). Bu da Bakı
şəhəri kitabxanalarının informasiya resurslarının 3,6%-nə, ölkə
kitabxanalarının informasiya resurslarının 1,8%-nə bərabərdir. Eyni zamanda
rayonun kitabxana resursları ölkənin şəhər yaşayış məntəqələrində olan
kitabxana resurslarının 2,5%-ni təşkil etməsi də tədqiqat nəticəsində müəyyən
olunmuşdur.(4,175-190). Binəqədi rayonu kitabxanalarının informasiya
resurslarının informasiya mənbələrinin növlərinə görə bölgüsünü aşağıdakı
cədvəldən daha aydın görmək olar. (bax: cədvəl 3)
Cədvəl 3
Kitabxanaların informasiya resursları cəmi:
2006477
O cümlədən:
Kitablar
1737803
86,6%
Elektron informasiya daşıyıcıları
4692
0,2%
Jurnallar
129561
6,5%
Qəzetlər
166795
5,3%
Digər informasiya daşıyıcıları
27626
1,4%
Təhlillər göstərir ki, Bakı şəhəri kitabxanalarının informasiya
93
resurslarının 64,65%-ni kitablar təşkil etdiyi halda Binəqədi rayonunda bu
rəqəm 86,6% olmuşdur. Digər tərəfdən qəzetlərin də informasiya daşıyıcısı
kimi xüsusi çəkisinin Bakı şəhəri ilə (2,2%) müqayisədə (5,3%) yüksək olması
da diqqəti cəlb edən xüsusiyyətlərindən biridir.
Binəqədi rayonunda olan kitabxanalarda işləyən işçilərin ümumi sayı
155-dir. Bu da Bakı şəhəri kitabxana işçilərinin 4,9%, ölkə kitabxanaçılarının
isə 1,8%-ni təşkil edir.
Binəqədi rayonunda kitabxana işçilərinin təhsil səviyyəsini aşağıdakı
cədvəldən görmək olar. (bax: cədvəl 4)
Cədvəl 4.
Rayon üzrə cəmi
155
100%
O cümlədən
Ali ixtisas təhsilli
42
27,1%
Ali qeyri-ixtisas təhsilli
31
20%
Orta ixtisas təhsilli
51
32,9%
Q/kitabxana üzrə orta ixtisas təhsilli
14
9%
Ümumi orta təhsilli
17
11%
Araşdırmalar göstərir ki, Binəqədi rayonu üzrə ali ixtisas təhsilli
kitabxana işçiləri respublika göstəricisindən (18,1%) yüksək, Bakı şəhəri üzrə
olan göstəricidən 10% aşağıdır. Bu da öz növbəsində Binəqədi rayonunda
kitabxanaların ali ixtisas təhsilli kadrlarla möhkəmləndirilməsi zərurətini
meydana çıxarır. Müsbət hal kimi, belə bir faktı qeyd etmək olar ki, bəhs
edilən rayonun kitabxanalarında işləyən orta ixtisas təhsilli kadrların xüsusi
çəkisi (32,9%) istər Bakı şəhəri üzrə (20,5%), istərsə də ölkə üzrə olan
müvafiq göstəricidən (20,2%) yüksəkdir. Sonuncu göstərici üzrə Binəqədi
rayonu Bakı şəhərinin Sabunçu (35,9%) və Xəzər rayonlarından (33,3%) sonra
üçüncü yeri tutur. Aparılan araşdırmaların bir nəticəsi də ondan ibarətdir ki,
Binəqədi rayonu ümumtəhsil məktəb kitabxanalarının ümumi informasiya
resursları 249404 nüsxə informasiya daşıyıcısından ibarətdir ki, bu da rayonun
kitabxanalarının informasiya infrastrukturunun 12,4%-i deməkdir.
Binəqədi rayonunun kitabxana infrastrukturunda mühüm yer tutan
ümumtəhsil məktəb kitabxanalarının istifadəçilərinin ümumi sayı 20128 nəfər
müəllim-işçi və şagirddən ibarətdir. Bu resurslardan səmərəli istifadənin
təşkilində həmin kitabxanaların işçilərinin xüsusi rolunu qeyd etməklə,
kitabxanaya oxucuların gəlişi və dövriyyə göstəricilərinin aşağı olmasını da
xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu ümumtəhsil məktəb kitabxanalarının maddi-
texniki bazasının, o cümlədən müasir informasiya texnologiyaları ilə təchiz
olunmasının səviyyəsi də müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarını da
düşündürməlidir.
Azərbaycan Respublikası Statistika Komitəsinin apardığı monitorinqin
nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, ölkənin 4081 ümumtəhsil məktəb
94
kitabxanasının 28,8%-i şəhər yaşayış məntəqələrindən, 71,2%-i isə kənd
yaşayış məntəqələrində yerləşir. Binəqədi rayonunun orta ümumtəhsil
məktəblərinin kitabxanaları və onların əsas göstəriciləri haqqında aşağıdakı
cədvəldən daha aydın təsəvvür əldə etmək olar: (bax: cədvəl 5)
Cədvəl 5
№
A
dı
Y
a
ra
n
m
a
ta
ri
x
i
Fondu
Ist
-ç
il
ər
Ox
.
g
əl
iş
i
Ki
ta
b
v
er
.
Kadr potensialı
k
it
a
b
Q
əzet
D
ig
ər
in
f.
da
şı
yı
cı
la
rı
A
li
A
li
q
/i
x
t
Orta
i
x
t
Orta
q
/i
x
t
Orta
1 R.Əliyev ad.3 saylı
orta mək.kx
1977 4169 2 12
680
548
752
-
-
1
- 1
2 V.Əzizov ad.orta
mək.kx
1959 1737 80 45
790
90
75
-
1
-
1 -
3
H.Hüseynov
ad.orta mək.kx
1971 3516 3 247
800
25
30
-
1
1
-
-
4
99 saylı orta
mək.kx
1963 3954 - -
350
200
125
-
-
-
-
-
5
N.Şərifzadə ad.100
saylı mək.kx
1930 3626 - -
280
230
300
-
-
1
-
1
6
M.X.Axundzadə
ad.102 saylı orta
mək.kx
1964
3631
2
-
580
16
-
-
1
-
-
1
7
Z.Məmmədov
ad.103 saylı orta
mək.kx
1950
4350
-
-
110
25
12
-
-
-
-
-
8
A.Məmmədov
ad.115 saylı orta
mək.kx
1967
5370
3
-
1267
70
35
1
-
1
-
-
9 T.Heybətov ad.126
saylı orta mək.kx
1968 23218 3 -
400
20
5
-
-
1
1 -
10
Ə.Şıxlinski ad.135
saylı orta mək.kx
1970 14860 -
-
660
122
79
-
1
-
-
-
11
143 saylı orta
mək.kx
1937 19108 -
-
576
10
10
-
-
1
-
1
12
N.Babayev ad.144
saylı orta mək.kx
1978 3228 5 -
550
-
400
-
-
1
-
-
13
F.İsgəndərov
ad.157 saylı orta
mək.kx
1979
4588
-
-
590
12
9
-
1
-
-
1
14
Q.Baxşıyev ad.179
saylı orta mək.kx
1936 3720 - -
545
5
6
1
-
-
1 -
15
182 saylı orta
mək.kx
1962 5388 - -
350
30
35
-
1
-
1 -
16
R.İmanov ad.205
saylı orta mək.kx
1937 7037 6 -
350
350
1015
-
1
-
1 -
17
E.Sultanov ad.217
saylı orta mək.kx
1963 2862 3 30
640
225
7
-
-
-
1 1
18
Ələsgərov ad.244
saylı orta mək.kx
1968 5322 7 -
580
-
-
-
1
-
- 1
19
246 saylı orta mək-
lisey kx
1969 4385 - 2
236
15
-
-
1
-
- 1
20
N.Nərimanov
ad.248 saylı orta
mək-lisey kx
1969
3682
-
2
125
60
47
-
1
-
-
1
95
21
E.Həmidov ad.267
saylı orta mək-
lisey kx
1982
5461
-
1035
752
20
15
-
-
-
-
2
22
276 saylı orta
mək.kx
1986 3810 33 -
520
400
-
-
-
-
1 1
23
283 saylı orta
mək.kx
1988 26302 6 -
850
25
35
-
-
2
- -
24
Q.Abbasov ad.284
saylı orta mək.kx
1990 2297 -
-
510
27
28
-
-
-
1 -
25
E.Əliyev ad.297
saylı orta mək.kx
1966 3462 -
-
2045
240
-
-
-
1
1 -
26
İ.Məmmədov
ad.298 saylı orta
mək.kx
1959
6703
-
-
971
30
45
-
1
1
-
-
27
R.Rüstəmov
ad.299 saylı mək-
lisey kx
1934
3714
-
-
1200
50
100
-
-
1
-
1
28
V.Əvəzov ad.300
saylı orta mək.kx
1932 4513 4 -
1214
32
32
-
-
-
- 2
29
S.Məmmədov
ad.301 saylı orta
mək.kx
1994
2687
-
-
315
-
-
-
-
2
-
-
30
306 saylı orta
mək.kx
2005 8031 2 -
320
-
-
-
-
-
1 -
31
313 saylı orta
mək.kx
2007 1944 - -
384
-
-
-
-
1
- -
32
314 saylı orta
mək.kx
2007 2365 4 -
588
205
250
1
-
-
- -
Göründüyü kimi, Bakı şəhərinin Nərimanov (5), Yasamal (4), Səbail
(4), Xəzər (4) rayonlarında musiqi məktəbi kitabxanası daha çoxdur. Lakin,
Qaradağ rayonunda yalnız 1 musiqi məktəbi kitabxanasının fəaliyyət
göstərməsi əhalinin daha çox yerləşdiyi rayon üçün müsbət hal kimi
qiymətləndirilə bilməz.
Beləliklə, Bakı şəhərinin kitabxana infrastrukturunda Səbail və
Binəqədi rayonlarının kütləvi kitabxanaları və 2011-ci ildə Bakı şəhərinin
bütün inzibati rayonları üzrə MKS-i yaranmışdır. Bu da əhalinin informasiya
təminatında keyfiyyətcə yeni mərhələnin başlanğıcıdır.
ƏDƏBİYYAT
1. “Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu.-B.: Azərbaycan qəzeti,
1999.-14 mart.
2. Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə
inkişafı üzrə Dövlət Proqramı// Bakı, Respublika qəz., 2008, 7 oktyabr.
3. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası.-Bakı.: Nurlan, 2007.-s. 847-848
4. Azərbaycan kitabxanaları XXI əsrin informasiya məkanında. I və II cild.-B., 2007.-s. 32-54,
175-190
5. İsmixanova T. Azərbaycan Respublikası Pedaqoji Kitabxanasının müstəqillik illərindəki
fəaliyyəti// Kitabxanaşünaslıq və informasiya: elmi nəzəri və praktiki jurnal. 2010.-№2.-s.58
6. Səbail rayonunun kütləvi kitabxanalarının müvafiq illərə dair hesabatları.
7. Binəqədi rayonunun kütləvi kitabxanalarının müvafiq illərə dair hesabatları.
96
O. KУЛИЕВ
СОВРЕМЕННАЯ СОСТОЯНИЕ БИБЛИОТЕЧНОГО ИНФРАСТРУКТУРА
ГОРОДА БАКУ(НА ПРИМЕРЕ САБАИЛОВСКОГО И
БИНАГАДИНСКОГО РАЙОНА)
РЕЗЮМЕ
В статье изучены состояния библиотечного инфраструктура, библиотечно-
информационных ресурсов, уровень современного состояние кадрового обеспечения
массовых библиотек Сабаилского и Бинагадинского района города Баку.
O. KULIYEV
THE MODERN STATE OF THE LIBRARY INFRASTRUCTURE OF BAKU CITY
( FOR SAMPLE BINAGADI AND SABAIL DISTRICT)
SUMMARY
In the article examined the status of library infrastructure, library and information resources,
the level of the modern state of the staffing of public libraries Sabail and Binagadi district of
Baku city.
Dostları ilə paylaş: |