Oʻzbеkiston rеspublikasi axborot tеxnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

 
Transparent switch natijalari 
 
Client switch natijalari 
 
Topshiriq 

5.9-rasmda keltirilgan tarmoq topologiyasini Cisco Packet 
Tracer dasturida tuzing;

Qurilmalarga berilgan tarmoqlar bo’yicha manzil bering; 

VTP protokolini sozlang va tarmoqlarni o’zaro ROS usuli 
yordamida ulashni amalga oshiring; 

---

66 

Qurilgan topologiyani testlab ko’ring. 
5.9-rasm. Tarmoq topologiyasi
 
Nazorat savollari 
1.
VLAN adreslar diapazoni qancha? 
2.
Bitta kommutator qurilmasida nechtagacha vlan ID 
yaratish mumkin? 
3.
Vlan lar o`rtasida marshrutizatsiyaning qanday usullari 
mavjud. 
4.
VTP da client switch nimani anglatadi? 
5.
VTP da server switch nimani anglatadi? 
6.
VTP da transparent switch nimani anglatadi? 
7.
Qaysi turdagi switch asosiy tashabbuskor hisoblanadi? 
6 - LABORATORIYA ISHI 
RIP, EIGRP, OSPF VA BGP PROTOKOLLARI ASOSIDA 
DINAMIK MARSHRUTLASHNI SOZLASH 
Ishdan maqsad: 
Dinamik marshrutizatsiya RIP, EIGRP, 
OSPF, BGP protokollari asosida qurilgan tarmoqda xavfsizlikni 
ta’minlash bo`yicha amaliy ko`nikmalarni hosil qilish. 

---

67 
Nazariy qism 
IP texnologiyasida marshrutlash jarayoni umuman tarmoq 
samaradorligi va ishlashiga ta'sir qiluvchi asosiy omillardan biridir. 
"Marshrutlash" tushunchasi bir nechta ma'nolarni oʻz ichiga 
oladi, ulardan biri ma'lumotni joʻnatuvchidan qabul qiluvchiga 
yetkazishdir. IT muhitida marshrutlash - bu maxsus tarmoq qurilmasi - 
marshrutizator 
yordamida 
tarmoqlar 
oʻrtasida 
ma'lumotlar 
paketlarining 
harakatlanish 
marshrutini 
qoʻshimcha 
ravishda 
hisoblashdir. 
Marshrutlar statik ya’ni tarmoq ma'muri tomonidan oʻrnatilishi 
mumkin, yoki dinamik ya’ni tarmoq topologiyasi toʻgʻrisidagi 
ma'lumotlarga asoslangan ma'lum marshrutlash algoritmlariga 
(protokollariga) muvofiq tarmoq qurilmalari tomonidan hisoblab 
chiqilishi mumkin. 
Statik marshrutlash sodda, uni sozlash oson va qoʻshimcha 
marshrutizator dasturini talab qilmaydi. Statik marshrutlash tarmoq 
resurslarini iste'mol qilmaydi va marshrutlash ma'lumotlarini tarqatish 
uchun protsessor vaqtini talab qilmaydi. Biroq, statik marshrutlash 
yetarlicha moslashuvchan emas; bu tarmoqdagi nosozliklarni chetlab 
oʻtishga yoki topologiyadagi oʻzgarishlarni hisobga olishga imkon 
bermaydi. 
Statik marshrutlash jadvali juda kichik boʻlishi mumkin. Ushbu 
misol uchun ikkita yozuv yetarli: biri xost toʻgʻridan-toʻgʻri ulangan 
tarmoqqa, ikkinchisi esa barcha yoʻnalishlarga olib boradigan standart 
yoʻnalishga ishora qiladi. Ilova lokal tarmoqdagi kompyuter uchun 
moʻljallangan ma'lumotlar diagrammasini yaratganda, marshrutlash 
jadvalidagi birinchi yozuv dasturiy ta'minot uchun ushbu datagram 
toʻgʻridan-toʻgʻri manzilga yetkazilishi kerakligi toʻgʻrisida koʻrsatma 
boʻlib xizmat qiladi. Agar ma'lumotlar bazasi boshqa biron bir 
tarmoqqa tegishli boʻlsa, unda jadvaldagi ikkinchi yozuv dasturga 
marshrutizatorga datagrammani yuborishini aytadi. 
Boshqa 
tomondan, 
dinamik 
marshrutlash, 
statik 
marshrutlashning koʻplab cheklovlarini yoʻq qiladi. Dinamik 
marshrutlashning 
asosiy 
gʻoyasi shundan iboratki, tarmoq 
topologiyasida marshrutizatorlar oʻrtasida ma'lumot uzatish uchun 
marshrutlash 
protokoli 
deb 
nomlangan 
maxsus 
protokoldan 
foydalaniladi. 

---

68 
Dinamik 
marshrutizatsiya 
protokollari 
IP-tarmoq 
marshrutizatorlariga optimal marshrut jadvalini (tanlangan mezonlar 
asosida) avtomatik ishlab chiqish va tarmoq topologiyasida sodir 
boʻladigan oʻzgarishlarga mos holda uni dinamik ravishda oʻzgartirib 
borish 
imkonini 
beradi. 
Dinamik 
marshrutlash 
quyidagicha 
klassifikatsiyalanadi (6.1-rasm). 
Dinamik marshrutizatsiya protokollari
Ichki marshrutizatsiya 
protokollari
Tashqi marshrutizatsiya 
protokollari
Masofa-vektor
protokollari
Aloqa kanal holati bo’yicha
marshrutizatsiya 
protokollari
Vektor yo’li bo’yicha 
marshrutizatsiya 
protokollari
IGRP
RIPv1
RIPv2
EIGRP
OSPF
IS-IS
BGP
6.1-rasm. Dinamik marshrutizatsiya protokollari klassifikatsiyasi. 
Dinamik marshrutlash protokollarining oʻzi bir necha 
mezonlarga muvofiq tasniflanishi mumkin. 
Algoritmlari boʻyicha: